Incels zijn een extreme spiegel van onze samenleving

Niet iedere seksistische grap leidt tot geweld, maar het normaliseren van zulke denkbeelden creëert wel de bodem waarin extremen als incels kunnen wortelen.

De afgelopen periode zijn meerdere vrouwen in Nederland vermoord, denk bijvoorbeeld aan de recente moord in Gouda, waar een vrouw door haar ex-partner om het leven werd gebracht. Gemiddeld wordt er iedere acht dagen een vrouw om het leven gebracht, waarmee we koploper in Europa zijn. Vaak wordt zo’n moord weggezet als een “gezinsdrama” of een “crime passionnel,” alsof het om een tragisch incident gaat. Maar in werkelijkheid is dit femicide: vrouwen worden vermoord omdat ze vrouw zijn.

Femicide is het extreme resultaat van een bredere cultuur waarin seksueel geweld, intimidatie en vrouwenhaat voortkomen uit eeuwenoude patriarchale overtuigingen. We zien vaak pas de extremen: de moord, de verkrachting of het brute geweld. Maar die extremen wortelen in een alledaagse cultuur waarin seksistische grappen normaal zijn, waarin straatintimidatie wordt weggewuifd en waarin vrouwelijke slachtoffers van verkrachting, of zelfs moord, nog altijd met schuldvragen worden bekogeld. Deze wortels worden nergens zo duidelijk als in de online wereld van incels. 

Incels, mannen die zichzelf “involuntary celibates” noemen, zijn geen bizarre online subcultuur die weinig met de werkelijkheid te maken hebben. In mijn onderzoek naar deze online gemeenschappen las ik herhaaldelijk dezelfde boodschap: vrouwen zouden manipulatief zijn, alleen uit zijn op aandacht of macht, en verdienen straf als ze zich niet schikken naar mannelijke verwachtingen. Zulke uitspraken lijken extreem, maar ze liggen dichter bij ons dagelijks leven dan we willen toegeven. In deze online discussies worden vrouwen vaak gezien als een middel om mannelijk ego en controle te bevestigen, terwijl hun eigen wensen, autonomie, en persoonlijkheid worden genegeerd. Sommigen beschouwen vrouwen als tegenstanders die hen zouden willen overheersen, en vrezen dat hun eigen “macht” door vrouwen wordt aangetast. Anderen beschouwen vrouwen als oppervlakkig en uitsluitend gericht op het aantrekken van mannen, waarbij hun karakter en intellect nauwelijks worden erkend. Dit laat zien hoe extreem de logica van sommige incels kan zijn, en hoe ver die objectivering van vrouwen wordt doorgetrokken.

Het internet biedt incels een taal van frustratie, slachtofferschap, en woede. Hun overtuigingen zijn een extreme versie van wijdverbreide misogynie, oftewel vrouwenhaat, die ze opdoen uit de ‘echte’ wereld en die door sociale media versterkt worden. Het internet versterkt en verspreidt die ideeën wereldwijd, maar hun wortels liggen in de samenleving waarin wij allemaal leven. Op hun fora lees ik dat deze mannen zich afvragen of ze ooit nog respect van vrouwen kunnen eisen, of dat ze fantaseren over het straffen van vrouwen die zich niet schikken. Dit legitimeert niet direct geweld, maar schept een symbolisch kader waarin subtiele vormen van intimidatie, controle, en objectivering normaal wordt gemaakt. Vrouwen die zich niet schikken, moeten “gestraft” worden. Dit kan soms symbolisch zijn, soms letterlijk.

Die logica is extreem bij incels, maar we herkennen haar ook in bredere patronen: in seksistische grappen die als onschuldig worden weggezet, straatintimidatie die wordt gebagatelliseerd, en in talkshows waar sommige presentatoren openlijk geweld tegen vrouwen bespreken, wat regelmatig maatschappelijke verontwaardiging oproept. Daarom is het te makkelijk om incels weg te zetten als een geïsoleerd internetfenomeen. Ze zijn het uiterste voorbeeld van overtuigingen die ook in de gewone samenleving ontstaan. Incels spiegelen hoe diepgeworteld vrouwenhaat is in de samenleving. Niet iedere seksistische grap leidt tot geweld, maar het normaliseren van zulke denkbeelden creëert wel de bodem waarin extremen als incels kunnen wortelen. De lijn van het alledaagse naar het extreme is dus geen grote sprong, maar een glijdende schaal. En als we incels alleen als curiositeit bekijken, missen we de kans om te zien hoe hun wereldbeelden voortbouwen op bredere maatschappelijke patronen.

Femicide en (online) vrouwenhaat horen bij elkaar. Het internet versterkt deze overtuigingen, maar de wortels bestonden al lang. Dat een deel van de samenleving bereid is vrouwen symbolisch, en soms zelfs letterlijk, te straffen, laat zien dat gelijkheid op papier nog geen gelijkheid in de praktijk betekent. Incels zijn dus niet slechts een verontrustende subcultuur. Ze zijn extreme uitvergrotingen van denkbeelden die ook in de ‘gewone’ wereld circuleren. En juist daarom moeten we hen serieus nemen: omdat ze ons confronteren met de vrouwenhaat die in Nederland nog altijd alledaags en structureel aanwezig is.

Erkennen is de eerste stap, maar zeker niet voldoende. Iedereen kan bijdragen: docenten die seksistische opmerkingen in de klas niet laten passeren, redacties die stoppen met het frame van “gezinsdrama” en digitale platforms die haatdiscours tegengaan. Wij allen moeten kritisch kijken naar onze omgang met vrouwen. Want zolang de helft van de Nederlandse samenleving permanent kwetsbaar blijft, faalt iedereen en blijft het alledaagse de voedingsbodem van het extreme.