Indonesië: nieuwe president, hetzelfde beleid

Armen hebben het nakijken

Bij de presidentsverkiezingen in Indonesië koerst de omstreden maar populaire minister van Defensie Prabowo Subianto af op een grote overwinning. Omstreden, omdat hij als legerleider verzet met harde hand onderdrukte en verantwoordelijk wordt gesteld voor martelingen. Maar populair onder jongeren die van zijn verleden geen weet hebben. Zij kennen Prabowo, dankzij een uitgekiende social-mediacampagne, vooral als een dansende knuffelopa.  De filmpjes met Prabowo in de hoofdrol gingen viral onder jeugdige kiezers, die de helft van de ruim 200 miljoen kiezers in Indonesië uitmaken.

Bovendien heeft Prabowo de steun van ontslagnemend president Joko Widodo. Die is nog altijd populair, maar mag na tien jaar niet meer meedoen. Joko Widodo, beter bekend onder zijn koosnaam Jokowi, werd tien jaar geleden binnengehaald als president die democratie hoog in het vaandel had, voor hervormingen zou zorgen en een einde zou maken aan de armoede in Indonesië. Nu eens niet een oud-generaal maar een eenvoudige meubelmaker uit een achterstandsbuurt van Solo als president. Een ‘Indonesiche Obama’.

Na tien jaar kan Joko Widodo meer op economische successen bogen dan op politieke en sociale vooruitgang. Het geheim achter zijn 'Jokowinomics': grote infrastructurele projecten (wegen, spoorlijnen, havens, vliegvelden, een nieuwe hoofdstad) die veel werkgelegenheid opleveren.

En een industriebeleid waarbij hoogwaardige eindproducten worden geëxporteerd in plaats van laagwaardige grondstoffen. Zo is sinds de exportbeperking van ruwe nikkel het aantal nikkelsmelters in Indonesië vertienvoudigd van twee in 2020 tot twintig nu.

Nikkel is een belangrijk onderdeel van batterijen voor elektrische auto’s. Ook voor andere ‘groene grondstoffen’ is Indonesië een belangrijke leverancier. Bijkomend voordeel is dat China door westerse afnemers steeds vaker als een onbetrouwbare handelspartner wordt gezien. Landen als Indonesië zijn een alternatief.

Jokowinomics betekende werkgelegenheid, hogere inkomens en sociale mobiliteit voor een deel van de bevolking.  Het land heeft inmiddels een middenklasse van zo’n 150 miljoen mensen

Maar achter de goed voorziene supermarkten, luxueuze malls, strak geasfalteerde wegen en hypermoderne vliegvelden gaan problemen schuil als een onder druk staande democratisering,  steeds grotere verschillen tussen arm en rijk en steeds meer mensen onder de armoedegrens.

De ooit veelbelovende president Jokowi ontpopte zich de laatste jaren steeds meer als een autocratische en conservatieve leider, die niet vies was van nepotisme. De aanpak van corruptie verwaterde, de vrijheid van meningsuiting werd aan banden gelegd, er kwam wetgeving die seks buiten het huwelijk verbiedt en gemengde huwelijken werden aan banden gelegd. Mede onder druk van conservatieve, islamitische organisaties die steeds meer aan belang winnen in Indonesië.

Joko Widodo wilde langer aan de macht blijven dan de toegestane twee termijnen, maar werd teruggefloten toen hij de verkiezingen probeerde uit te stellen. De president was niet voor één gat te vangen. Zijn zoon, Gibran Rakabuming Raka, wordt waarschijnlijk vice-president onder de nieuwe leider Prabowo. Widodo blijft op die manier dicht bij de macht.

Tegenover de groeiende middenklasse staat een steeds grotere groep armen. Dat betekent dat de inkomenskloof in Indonesië steeds groter wordt. Volgens de officiële cijfers van de regering valt het mee en leven er nog 30 miljoen Indonesiërs onder de armoedegrens. De Wereldbank hanteert een andere norm en komt tot een veelvoud. De  miljoenen armen zal het ook niet lukken in de komende generaties op te klimmen naar de middenklasse: ze zijn ongezond, leven korter, zijn minder weerbaar en hebben weinig scholing.

Niet alleen tussen bevolkingsgroepen maar ook tussen delen van het enorme eilandenrijk worden de verschillen groter. Van de toezegging van Joko Widodo dat ontwikkeling van de armste delen van Indonesië een belangrijke doelstelling is van zijn presidentschap, is weinig terechtgekomen. Arme, afgelegen gebieden als de Molukken of Papoe zijn slechts een schim van relatief welvarende eilanden als Java, Sumatra en Bali. Gebieden als Borneo en Sulawesi zitten daar tussenin.

Om de eenheid van het land te benadrukken en om het overbevolkte en verzakkende Jakarta te ontlasten, heeft de vertrekkende president gekozen voor de bouw van een nieuwe hoofdstad:  Nusantara, Javaans voor eilandenrijk. Niet op het drukbevolkte Java, maar in de jungle van Oost-Kalimantan op het eiland Borneo, zo’n 1.200 kilometer van Jakarta. 

De nieuwe hoofdstad zal de trots, kracht én eenheid uitstralen van een land dat volop in ontwikkeling is. Het moet een stad worden waar duurzaamheid en vernieuwing centraal staan. En een stad die model staat voor eenheid met bewoners afkomstig uit de honderden etnische groepen en van de duizenden eilanden. Tot nu verloopt de ontwikkeling van het symbool van het nieuwe Indonesië uiterst moeizaam.