Is er sprake van een nucleaire renaissance?

Wanneer je krantenkoppen over doorbraken in de kernenergie-wereld leest, neem ze dan met een korreltje zout.

Als je de kranten mag geloven schieten nieuwe kerncentrales als paddenstoelen uit de grond. Wereldwijd zou er sprake zijn van een booming sector. Het International Energy Agency (IEA) bracht in januari 2025 een rapport uit, waarin het spreekt over “The path to a new Era for Nuclear Energy”. In de echte wereld is kernenergie echter op haar retour. De cijfers op een rijtje.

De afgelopen tien jaar
Het International Atomic Energy Agency (IAEA) houdt in een openbare database netjes bij hoeveel kerncentrales er nieuw bij komen en hoeveel er worden gesloten. Dat gebeurt in het Power Reactor Information System, kortweg PRIS. Kijkend naar de cijfers van 2015 tot en met 2024, dan begonnen 67 nieuwe kernreactoren stroom te leveren. In dezelfde periode werden er 66 kernreactoren definitief gesloten. Per saldo kwam er dus 1 reactor bij, niet bepaald 'the new era’ die het IEA voor ogen heeft.

Een groep onafhankelijke energie-experts zet jaarlijks de nucleaire cijfers op een rij in het omvangrijke World Nuclear Industrial Status Report en zij komen tot soortgelijke bevindingen.

Vanaf 1990 schommelt het aantal kernreactoren iets boven de 400. De dip van 2011 had alles te maken met de tsunami en de daaropvolgende kernramp in Fukushima, Japan. Het land sloot een groot aantal kerncentrales. De hoeveelheid stroom die door de bestaande kerncentrales wereldwijd wordt geproduceerd stijgt elk jaar een klein beetje, je ziet het aan de rode lijn in bovenstaande grafiek. Nieuwe kerncentrales hebben vaak een groter vermogen dan de kerncentrale die worden gesloten. Het IEA kopte daarom al enthousiast dat nucleaire stroom in 2025 waarschijnlijk een all-time high record gaat halen.

Aandeel nucleaire stroom daalt
Kijken we iets beter naar dat “all-time high record”, dan valt er op de claim wel iets af te dingen. Er is sprake van een kleine gestage groei van atoomstroom, als aandeel in de elektriciteitsproductie zakt kernenergie steeds verder weg. In het eerder genaamde WNISR is dat helder te zien.

De rode lijn geeft weer welk percentage nucleaire stroom bijdraagt aan de wereldwijde elektriciteitsproductie. Het maximum voor kernenergie lag in 1996. Het aandeel kernenergie was toen meer dan 17%. Inmiddels is dat teruggelopen naar iets meer dan 9%. In plaats van groei of zelfs stabilisatie blijft het aandeel voortdurend dalen.

Er is in de werkelijke wereld nog weinig te zien van een nucleaire renaissance. Dat kan uiteraard veranderen als er plotseling heel veel kerncentrales in aanbouw zijn. Dat lijkt echter niet waarschijnlijk.

Volgens het WNISR zijn er al jarenlang iets meer dan 60 nieuwe reactoren in aanbouw. Aangezien de bouwtijd gemiddeld rond de tien jaar ligt, komen er jaarlijks zo’n 6 a7 nieuwe kernreactoren bij. Dat komt overeen met de 67 nieuwe kerncentrales over de afgelopen tien jaar, die we eerder in dit artikel zagen. Maar er gaan ook kerncentrales gesloten worden. Ook al kun je levensduur verlengen, dan nog zullen ze verouderen en vroeg of laat gesloten moeten worden. Een groot aantal kerncentrales is gebouwd tussen 1975 en 1985. Deze kerncentrales zijn dus meer dan veertig jaar oud, houden het wellicht nog tien tot twintig jaar uit, maar zullen daarna toch echt een keer gaan sluiten. Het is daarom te verwachten dat het aantal kerncentrales in de komende jaren afneemt in plaats van toeneemt.

Hoe zit het met de ‘kleintjes’: SMR’s?
Voor veel nucleaire fans is de Small Modular Reactor de belofte voor de toekomst. Ze zouden door hun geringe grootte gemakkelijk te bouwen zijn, kunnen op de bouwplaats net als een Ikea-kastje, simpel in elkaar gezet worden en zouden inherent veilig zijn. Er zijn inmiddels meer dan 100 spelers op de markt die allemaal denken dat hun ontwerp een goede toekomst heeft. Het probleem is echter dat we nog nauwelijks ervaring hebben met SMR’s. Er zijn enkele proefontwerpen in Rusland en China gebouwd, maar in de westelijke wereld zijn er tot nu alleen nog maar tegenvallers. Het Amerikaanse NuScale is al sinds 2007 bezig met de ontwikkeling van een SMR en even leek het er zelfs op dat er een aantal gebouwd zouden worden in Idaho. Maar uiteindelijk kregen de regionale overheden de financiering niet rond en is het project beëindigd. Alle SMR-ontwerpen zitten nog in de fase van onderzoek dan wel goedkeuring door een nucleaire autoriteit.

Net als bij de grote kerncentrales ligt een belangrijk probleem bij de kosten. Zelfs als er van een bepaald ontwerp wellicht enkele tientallen gebouwd zullen worden, brengt dat nog niet de schaalvoordelen met zich mee, die de SMR uiteindelijk goedkoper zouden moeten maken. Dan zal je er toch al gauwe enkele honderden moeten bouwen en daar is geen enkel zicht op. Sowieso zal het nog jaren duren voordat de eerste SMR gebouwd wordt in het Westen en dan is het nog de vraag of er veel zullen volgen.

Wanneer je krantenkoppen over doorbraken in de kernenergie-wereld leest, neem ze dan met een korreltje zout. Kernenergie is op haar retour.