Isoleer rechts-extremisten, kies voor het gematigde midden

In de jaren zestig was er duidelijk een ruk naar links. Die uitte zich in verzet tegen de bestaande orde. Een verzet dat de in de ogen van de jongeren vastgeroeste en achterhaalde maatschappelijke verhoudingen wilde doorbreken. De studentenopstanden in diverse Europese landen, begonnen met de Frans-Duitse Daniël Cohn Bendit en de Duitser Rudi Dutschke, gaven de aanzet tot bewegingen waar de Provo’s en later de Kabouters in ons land de duidelijkste representanten van waren.

Die gezamenlijke beweging naar links had ontegenzeggelijk positieve gevolgen. Zoals de onder impuls van Joke Smit tweede feministische golf, het toegenomen bewustzijn van de wereld om ons heen, de verhouding arbeid – vrije tijd en een meer reële inkomenspolitiek, dat laatste dankzij de toen toegenomen macht en kracht van de vakbeweging. Ook de herinrichting en democratisering van scholen en universiteiten, de toegenomen invloed van de ondernemingsraden; het zijn de vruchtbaar gebleken elementen van verlangen en strijd naar meer medezeggenschap.

Helaas had die ruk naar links van de samenleving ook minder positieve aspecten. Ronduit negatieve zelfs. Het ‘ideaal’ van de zestiger jaren werd op verschillende wijzen gepolitiseerd. Zo was er de wat starre polarisatie, denk aan Nieuw Links binnen de PvdA, maar ook een moordlustig fanatisme, vooral in het buitenland tot uitdrukking komend via het RAF-terrorisme en de Rode Brigades. Triest dieptepunt waren de in 1977 gepleegde moorden op de bankier Jürgen Ponto, de hoofdofficier van justitie Siegfried Buback en Hanns-Martin Schleyer, de voorzitter van de werkgeversvereniging. Een – wellicht te zeer – naar links overhellende samenleving gaf kennelijk minder positieve krachten de motivatie en impulsen om tot explosieve daden te komen.

Ongeveer hetzelfde doet zich heden ten dage voor, maar nu de andere kant op. De ruk naar rechts die de meeste samenlevingen nu meemaken heeft er deze keer toe geleid dat nu sommige krachten op rechts op hun beurt menen dat de samenleving rijp is voor rechts-extremisme, al dan niet naar gevoele gesteund door het populisme in de politiek. Het neonazisme en tal van aanverwante groeperingen steken overal de kop op. Sommige samenlevingen lijken totaal van slag te raken door de polariserende houding van leiders. De onrust neemt nagenoeg overal toe. In de VS is de agressie tegen Joden nog nooit zo groot geweest en heeft een journalist het lef om de Ku Klux Klan op te roepen tot lynchpartijen van Democratische en sommige Republikeinse politici. In Groot-Brittannië en in Duitsland zijn binnen de krijgsmacht rechts-extremisten opgepakt. In Groot-Brittannië werd het Labour-parlementslid Jo Cox vermoord door een rechts-extremist en zijn buitenlanders bij herhaling slachtoffer van geweld. In Italië wordt bij rechts extremisten een grote wapenvondst, waaronder een raket, gedaan. In Frankrijk zijn openlijk trainingskampen voor rechts-extremisten, waarvan o.a. ook het extreem-rechtse mondiale Identitair Verzet gebruik maakt. Ook uit ons land.

Waar kwalijke linkse krachten in de jaren zeventig in de politieke sfeer van het moment meenden een vrijbrief voor hun daden te hebben is het nu de beurt aan rechts. Het zou tot nadenken moeten stemmen. Nadenken over de vraag of het niet toch het verstandigst is om te blijven gaan voor balans. Voor de progressieven onder ons die grote stappen willen zetten in de aanpak van misstanden een niet gemakkelijke keuze. De beste manier om het rechts-extremisme van nu te bestrijden lijkt een politieke klimaatverandering: een verschuiving naar het gematigde midden, om zo het extremisme te isoleren.