Israël vuurt, Iran reageert en de EU betaalt de prijs

De EU kijkt toe bij een conflict dat haar rechtstreeks raakt. Tijd om te handelen. Door de spanningen tussen Israël en Iran loopt het Midden-Oosten opnieuw richting een explosieve confrontatie. De recente opschorting door Iran van de inspectietoegang voor het Internationaal Atoomenergieagentschap (IAEA) kan in Tel Aviv en Washington opgevat worden als vrijbrief voor nieuwe aanvallen. Israël bereidt zich voor op verdere militaire acties en de VS leveren de nodige wapens en politieke dekking. Iran, geïsoleerd en aangevallen, voelt zich genoodzaakt om de nucleaire drempel te naderen. En de Europese Unie? Die staat erbij. En kijkt ernaar.

Op 13 juni voerde Israël een verrassingsaanval uit op Iraanse topcommandanten, midden in de diplomatieke fase van nucleaire onderhandelingen. De moorden vonden plaats in hun woningen, zonder mandaat, zonder bewijs en zonder respect voor onderhandelingen. Israël gedraagt zich als geheime dienst, aanklager, rechter en beul in één, met het geweldsmonopolie van de VS als rugdekking. En Iran trekt zijn conclusies: in een wereld waar verdragen niets meer waard zijn, is nucleaire afschrikking de enige bescherming. Dankzij de Israëlische aanvallen is Iran binnenkort een nucleaire macht, precies wat het Westen inclusief Nederland wilde voorkomen. De EU, ooit verdediger van multilateralisme en diplomatie, is inmiddels gereduceerd tot figurant in een geopolitiek conflict dat haar direct zal treffen.

Europa als machteloze toeschouwer
Terwijl Israël optreedt als militaire proxy van Washington en Iran zich verder isoleert, blijft de EU buitenspel. Geen invloed aan de onderhandelingstafel, geen stem in militaire besluiten. Toch zullen de gevolgen van een nieuwe oorlog in Iran vooral Europa treffen.

Iran telt 90 miljoen inwoners. De economie is fragiel, de bevolking wanhopig. Bij een conflict wordt een massale vluchtelingenstroom richting Europa onvermijdelijk, vergelijkbaar met de Syrische exodus. De VS heeft daar geen last van. Maar Europa? Europa is kwetsbaar.

De Straat van Hormuz, cruciaal voor een vijfde van de wereldwijde oliehandel, zal waarschijnlijk worden afgesloten. Torenhoge olieprijzen en oplopende inflatie zijn het logische gevolg. De VS kan rekenen op eigen strategische olievoorraden en Israël blijft ongestoord via Azerbeidzjaanse pijpleidingen olie ontvangen. Rusland zal profiteren van de oliecrisis, wat de oorlog in Oekraïne nog verder zal compliceren. Intussen worden wapenzendingen richting Israël versneld, ten koste van steun aan Kiev.

Wie betaalt die prijs? De Europese Unie.

Beleid zonder ruggengraat
Deze situatie is geen natuurramp, maar het resultaat van falend beleid. De nucleaire deal met Iran (JCPOA) werkte. IAEA-inspecteurs bevestigden herhaaldelijk dat Iran zich aan de afspraken hield. Toch trok Donald Trump zich in 2018, onder aanmoediging van het Israëlische regime, eenzijdig terug uit die deal. Diplomatie werd ingeruild voor confrontatie, een Israëlische overlevingstactiek, maar een Europese zelfmoordstrategie.

In plaats van zich te verzetten tegen Trumps koers, zweeg Europa. In plaats van haar rug te rechten, boog ze mee. Diplomatieke lafheid, vermomd als voorzichtigheid. En nu, jaren later, zitten we met de wrange vruchten: een diplomatie die niemand meer gelooft, een rechtsorde die selectief wordt toegepast, en een nucleaire escalatie die niemand nog kan stoppen.

Verlies van moreel gezag
De oorlog in Gaza heeft Europa’s morele gezag diep aangetast. Terwijl internationale waarnemers spreken van oorlogsmisdaden en genocide, volstaat de EU en onze ‘onderzoekminister’ Veldkamp met “onderzoek” en vage verklaringen. Zelfs toen voedsel als wapen werd ingezet en VN-instellingen onder vuur lagen, bleef de officiële reactie pijnlijk zwak. In het mondiale zuiden is Europa zijn geloofwaardigheid als pleitbezorger van mensenrechten kwijt.

Israël werpt zich op als verdediger van westerse waarden, maar ondermijnt die met iedere illegale nederzetting, apartheid en genocide. Wie daaraan stilzwijgend steun verleent, is medeplichtig en verliest zijn eigen waarden.

Tijd voor de EU om wakker te worden
De EU moet niet alleen uit morele overwegingen, maar uit geopolitiek zelfbehoud wakker worden. Haar belangen zijn fundamenteel verschillend van die van Israël en de VS. Als Europa opnieuw passief toekijkt hoe de lont richting Iran wordt aangestoken, zal het straks met de gevolgen moeten leven: oliecrisis, vluchtelingenstromen, veiligheidsdreiging en verdere ontwrichting van de internationale orde.

Het is tijd dat de EU zich losmaakt van blinde loyaliteit en terugkeert naar waar ze ooit sterk in was: diplomatie, internationaal recht en een koers op eigen benen. Niet alleen om de vrede te bewaren, maar om zichzelf te redden.