Israëlische aanval op Iran: hoe Nederland faalt in recht én empathie

Toen Israël in juni 2025 begon met militaire aanvallen op Iraans grondgebied, waaronder bombardementen op een ziekenhuis, een universiteit, een gevangenis, woonflats en mediacentra — bleef het stil in Nederland. Sterker nog: bewondering overheerste. Voor de “precisie” van de onwettige Israëlische luchtmacht. Voor de “kracht” van de Israëlische inlichtingendiensten. Voor “slimme bommen” en “strategische timing”.

Waar waren de verontwaardiging en veroordeling? Waar bleef de morele standaard die Nederland met vuur verdedigde toen Rusland Oekraïne binnenviel? Het contrast is pijnlijk en hypocriet. De Russische aanval werd terecht internationaal afgekeurd, maar de illegale Israëlische aanval op Iran, gebaseerd op vermoedens, uitgevoerd zonder VN-mandaat, werd hier met mildheid, begrip of zelfs stilzwijgende instemming benaderd. Dat is niet alleen juridisch problematisch. Het is sociaal en moreel onhoudbaar.

Een NAVO-baas die juicht om illegale aanvallen
De app van Mark Rutte, waarin hij president Donald Trump feliciteerde met de Amerikaanse rol in de aanval, toonde een schokkend gebrek aan diplomatieke en juridische integriteit. Zonder VN-mandaat, zonder parlementaire controle. In één opmerking zette Rutte de NAVO moreel buitenspel en gaf hij impliciet rugdekking van de NAVO aan een illegale aanval op een soevereine staat. Wie kan morgen China nog geloofwaardig aanspreken als het Taiwan zou aanvallen en inlijven?

Ook het Internationaal Atoomenergieagentschap (IAEA) faalde. Directeur Rafael Grossi sprak geen veroordeling uit over het bombarderen van Iraanse nucleaire installaties, een misdaad die volgens het internationaal recht als extreem risicovol en onaanvaardbaar geldt. In plaats daarvan verklaarde hij de schade zo spoedig mogelijk te willen opnemen, alsof het om een gesprongen waterleiding ging. Juist zijn eerdere politiek getinte rapporten over de Iraanse nucleaire capaciteit werden nu misbruikt om een aanval te rechtvaardigen. Een zwijgende toezichthouder is geen neutrale partij, maar een impliciete medestander.

In een interculturele samenleving zonder empathie verliezen we elkaar
Nederland noemt zichzelf een inclusieve, pluriforme samenleving. Maar toen duizenden Nederlanders van Iraanse komaf in Nederland moesten toezien hoe steden waar hun familie en geliefden wonen werden gebombardeerd, was daar in talkshows vrijwel geen aandacht voor. Integendeel, er werd met strategische fascinatie gepraat over het Israëlische militair vermogen en de moordmachine van de Mossad, zonder oog voor de dramatische menselijke gevolgen in Iran.

Aan talloze keukentafels werd gehuild, gebeden, gewacht op een teken van leven. Terwijl op nationale televisie met een zekere euforie werd gepraat over militaire doelen, voelden veel Iraans-Nederlanders zich onzichtbaar, onbelangrijk. Wat doet het met een etnische minderheid als alleen bepaalde slachtoffers erkenning krijgen? Als empathie wordt gereserveerd voor wie past binnen het politieke frame van ‘ons’ versus ‘hen’?

Zelfs wanneer er mensen met een Iraanse achtergrond aan het woord kwamen in de media, was dat vaak onder voorwaarden: kritiekloos, bevestigend, of zelfs jubelend over de aanval. Sommigen gingen zo ver Netanyahu te vergelijken met Cyrus de Grote, de Iraanse vorst die bekendstaat als een pionier van mensenrechten. Een bizarre vergelijking, zeker omdat Netanyahu door het Internationaal Strafhof wordt vervolgd voor oorlogsmisdaden en ‘vermeende’ genocide in Gaza.

Wie zijn wortels verloochent, krijgt het podium
Het is een patroon: mensen met een migratieachtergrond worden in de Nederlandse media pas serieus genomen als ze hun eigen achtergrond afvallen, hun gemeenschap bekritiseren of oorlog tegen islam verklaren. Wie past in het narratief van 'de goed geïntegreerde migrant of vluchteling' mag aanschuiven. Maar wie nuance zoekt, pijn benoemt of weigert partij te kiezen tussen twee militaire machten, wordt genegeerd.

In zo’n medialandschap is morele complexiteit verdacht. Medemenselijkheid verdwijnt zodra het ongemakkelijk wordt.

Het internationaal recht is geen keuzemenu
Als internationaal recht selectief wordt toegepast, streng voor tegenstanders, blind voor bondgenoten, dan houdt het geen waarde meer. Als zelfverdediging een vrijbrief wordt voor preventieve aanvallen, dan wordt de chaos de nieuwe orde. En als we slechts meeleven met burgerslachtoffers uit ‘het juiste kamp’, dan is onze solidariteit nep en ons moreel kompas failliet.

Nederland moet zichzelf opnieuw durven bevragen. Want als empathie voor de ander verdwijnt, als recht wordt gereduceerd tot een instrument van geopolitiek opportunisme, dan hebben we als samenleving veel meer verloren dan we willen toegeven. Niet alleen in Teheran brandt het. Ook hier zijn er dingen die in rook opgaan.