Israëls radicalisering

Onlangs werden de resultaten gepubliceerd van een opmerkelijke opiniepeiling in Israël. Deze werd uitgevoerd onder leiding van de Pennsylvania State University in de VS en gehouden onder een representatieve steekproef van 1.005 Joodse Israëli’s — exclusief de Palestijnen in Israël, die bijna 20% van de Israëlische bevolking uitmaken.

Haaretz, voor zover ik kan zien, het enige mainstream medium in de Engelstalige pers dat de peiling aandacht gaf, gaf in een opiniestuk een samenvatting. De vragen waren opzettelijk confronterend, anders dan in reguliere Israëlische peilingen. Het doel was dat de respondenten het achterste van hun tong lieten zien.

Niet minder dan 82 procent van de respondenten steunde de verdrijving van de inwoners van Gaza, terwijl 56 procent ook de uitzetting van Palestijnse staatsburgers van Israël voorstond. Bijna de helft (47 procent) was het eens met de stelling dat “bij het veroveren van een vijandige stad het Israëlische leger zou moeten handelen zoals de Israëlieten deden in Jericho onder leiding van Jozua — door alle inwoners te doden.”

Vijfenzestig procent zei te geloven in het bestaan van een hedendaagse incarnatie van Amalek, de bijbelse vijand van de Israëlieten die volgens God volledig moest worden uitgeroeid (Deuteronomium 25:19). Van deze gelovigen — dus bijna de helft van de Joods-Israëlische bevolking — vond 93 procent dat het gebod om Amaleks herinnering totaal uit te wissen nog steeds relevant is.

Onder mensen jonger dan 40 waren de cijfers nog hoger. Slechts 9 procent van de mannen onder de 40 — de belangrijkste demografische groep die in het Israëlische leger in Gaza dient — wees alle voorgelegde ideeën over deportatie en uitroeiing af.

Oorzaken
Wat ligt ten grondslag aan deze radicalisering? Ik denk dat het niet alleen of zelfs niet in de eerste plaats “7 oktober” is.

Ten eerste is er de toenemende invloed van het religieus zionisme in Israël. Het messiaanse “bijbelse” verhaal van uitverkorenheid en uitzonderlijkheid, waarop het nederzettingskolonialisme rust, krijgt steeds meer greep onder vooral jongere generaties. Er bestaat momenteel in Israël geen ideologische tegenkracht met een even groot en vormend verhaal.

Het artikel in Haaretz legt uit dat er een verschil is met de eerdere leiders van de religieus-zionistische nederzettingsbeweging Gush Emunim. Deze leiders accepteerden ten minste formeel het idee dat Palestijnen in het land konden blijven, zij het zonder politieke rechten. Nu echter beschouwen veel nieuwe religieuze leiders en de zogeheten hilltop youth — gewelddadige, jonge kolonisten in buitenposten op de Westelijke Jordaanoever — elke Palestijnse aanwezigheid, waar dan ook in Israël, als een “schending van Gods naam.”

Ten tweede is er het Trump-effect. De Israëlische publieke opinie tilde de afgelopen jaren sterk naar zijn presidentschap. Tijdens de Amerikaanse verkiezingscampagne financierden sommige pro-Israëlische lobbygroepen en sponsors Trump met aanzienlijk grotere bedragen dan zelfs Elon Musk, om Trump te verbinden aan plannen voor Israelische annexatie van de Westelijke Jordaanoever.

Vooral het zogenaamde “Gaza Riviera”-plan van Trump eerder dit jaar maakte diepe indruk in Israël. Met één mooi klinkende term gaf het de boodschap dat de Amerikaanse regering actief steun wilde verlenen — of kon leven met — een plan om alle Palestijnen uit Gaza te verdrijven.

Tegelijk is de Israëlische politieke top zich bewust van de beperkte periode van Trumps presidentschap: als Israël beslissende feiten op de grond wil creëren, moet het dat binnen enkele jaren doen. De uitkomst van de volgende Amerikaanse presidentsverkiezingen is immers onzeker. En hoewel de Democratische Partij onder Biden Israëls acties in Gaza volledig heeft gesteund, is er onder jongere Democraten aanzienlijke tegenstand.

Onder Trumps vleugels is er ook een andere belangrijke, gunstige omstandigheid ontstaan voor de Israëlische politieke elite: het bestaan van een brede alliantie tussen Joodse messiaanse en evangelisch-christelijke bewegingen, in samenwerking met techbazen en de extreemrechtse politiek. Zij delen sterke pro-Israëlische steun en een dystopisch narratief van een wereld die naar de eindtijd afstevent. Ook deze alliantie zou tijdelijk kunnen blijken.

Daarnaast speelt de beperkte aandachtsspanne van mensen een rol. Wereldwijd is Palestina/Israël momenteel slechts één van meerdere urgente crises die om aandacht en actie vragen: de klimaatcrisis, Oekraïne, Zuidoost-Azië, Iran.

In deze context voelen veel politici in Israël dat nu het moment is voor radicale verandering.

Op de grond
Al het bovenstaande vertaalt zich in het huidige politieke en militaire handelen van Israël, allereerst in Gaza. Israël houdt daar volledige controle en creëert omstandigheden voor het voortduren van dagelijkse bloedbaden, het inzetten van hulp als wapen, het veroorzaken van chaos, en het onleefbaar houden van Gaza. Met andere woorden: het creëert voorwaarden voor verdrijving.

Ik schrijf vanuit Bethlehem. In de schaduw van Gaza blijft de Israëlische regering de Westelijke Jordaanoever naar haar wil vormgeven. Israël valt regelmatig Palestijnse steden, dorpen en vluchtelingenkampen binnen op de Westoever, zonder dat het zwakke Palestijnse leiderschap daar iets tegenover kan stellen. Israël versnelt een demografisch offensief met de geplande bouw van 22 nieuwe nederzettingen — waaronder steden — de legalisering van buitenposten overal op de Westoever, en de aanleg van apartheidswegen.

De economische leefomstandigheden en inkomstenbronnen van Palestijnen nemen af. De Palestijnse samenleving op de Westoever verandert in een reeks van onderling afgesneden eilanden, met mensen die verstikt raken in stedelijke conglomeraties en in toenemende mate het gevoel hebben dat ze moeten emigreren.

Als reactie op een Frans initiatief om later deze maand een Palestijnse staat te erkennen, dreigen Israëlische politici met de formele annexatie van de Westelijke Jordaanoever — hoewel beide, de erkenning en de annexatie, op de grond niet veel verschil zouden uitmaken.

Vooral in West-Europa en ook in Nederland roept een brede publieke beweging op tot echte druk op Israël. Vooralsnog blijft de kritiek op regeringsniveau echter grotendeels symbolisch, vaak niet meer dan het uiten van “bezorgdheid.” Zolang die kritiek niet wordt omgezet in meer bijtende sancties — zoals het opschorten van de preferentiële EU-Israël handelsverdragen (bijna een derde van Israëls export gaat naar Europa) — zal zij nauwelijks invloed hebben op het Israëlisch beleid.

Integendeel, Israël zal dit opnieuw interpreteren als bewijs van dat “de wereld tegen ons is, de VN geeft statements af, wij doen ondertussen wat we willen” en zal het beschouwen als des te meer reden om de steeds wredere en illegale maatregelen juist te intensiveren, zolang het politieke tijdsvenster nog openstaat.