Je aandacht is bezet. Tijd voor verzet

Panem et Circenses - brood en spelen. Zo beschreef dichter Juvenalis rond het jaar 100 de strategie van Romeinse Keizers om het volk tevreden en vooral passief te houden. Geef mensen genoeg te eten en genoeg om naar te kijken en de massa laat het stellen van moeilijke vragen aan de macht achterwege. Fast forward naar nu en het Colosseum is vervangen door een eindeloze stroom content. Niet langer brood en spelen, maar bingen en swipen. Geen strijd om leven en dood, maar on-demand sportspektakel en fophef-du-jour. 

Het resultaat is hetzelfde. Onze aandacht gaat uit naar de arena, waardoor we in de echte wereld de strijd niet aangaan. Onze aandacht wordt uitgewoond tot het punt dat er weinig overblijft om te richten op wat ertoe doet. Zoals de woningcrisis. Of de rentree van het fascisme. Het zal geen toeval zijn dat de machtigste man op aarde zo succesvol het nieuws weet te domineren, en de rijkste man op aarde een van de belangrijkste digitale arena’s heeft opgekocht om de algoritmes naar zijn hand te zetten. Want aandacht is macht. En wie of wat de macht wil, grijpt je aandacht.

Ook dat de belangrijkste Haagse verslaggever van de publieke omroep nu de sportredactie gaat leiden, is geen toeval. Zelfs van politiek is een spel gemaakt. Een wedstrijd. Vermaak. De Tweede Kamer als de arena waarbij de inhoud het decor is geworden. De wedstrijdverslagen van de Haagse journaille, en de nabespreking bij de talkshows, gaat ons niet helpen de problemen op te lossen - het is eerder een van de redenen waarom we nu zo diep in de shit zitten. Dit soort ‘journalistiek’ grijpt gretig onze aandacht, maar houdt zich niet bezig met het daadwerkelijk analyseren of aanpakken van de problemen.

Terwijl de woon- en klimaatcrises, een genocide en de opmars van het fascisme onze aandacht vereisen, is onze aandacht allang uitgeput door verslavende algoritmes, verdovende televisie, eindeloze notificaties, persoonlijke advertenties én sensationeel nieuws - liefst in de vorm van een liveblog of een polariserende clickbait; als een stuk rood vlees dat steeds maar weer in de arena wordt gegooid. 

Onze aandacht wordt gestolen - op het grotere scherm en het kleine. De aandacht die jongeren verliezen aan het swipen op TikTok, verliezen ouderen aan het bingen van talkshows en sportwedstrijden. Vijftigplussers besteden gemiddeld ruim vier uur per dag achter de buis, jongeren vijf uur met de smartphone in de hand. Maar dat kleine scherm is verraderlijker, met de sociale media algoritmes die tot in perfectie gepersonaliseerd zijn om je aandacht te pakken en niet meer los te laten.

Waar de macht sinds de industrialisatie probeerde onze arbeid maximaal uit te putten en toe te eigenen, poogt het in het informatietijdperk dat ook te doen met onze aandacht. Maar fuck dat. Het is de hoogste tijd onze aandacht minder te verspillen aan de kleine endorfineboosts van een like op je foto, de swipe naar de volgende grappige of schattige video of het in 4k streamen van een bal die netjes in het net wordt geschoten. Laat je aandacht niet teveel kapen, als er zoveel meer is in de wereld dat onze aandacht vereist.

En laten we onze aandacht niet teveel verliezen aan de woede, angst en verdriet die vrijkomen bij het scrollen door de verdoemenis die we van de wereld maken of het lezen van de zoveelste onmenselijke opinie over mensen die trans zijn, of in Gaza wonen. Natuurlijk raakt het ons - dat is geen zwakte, dat is menselijkheid. Maar laten we wat creëren op basis van die gevoelens, in plaats van ze alleen te consumeren. Laten we onze aandacht niet alleen vestigen op hoe klote de wereld is, maar ook op wat we kunnen doen. Zo ben ik er inmiddels achter dat het beste antwoord op klimaatdepressie niet ligt in nog meer scrollen, maar om samen met duizenden anderen op de snelweg (of het mediapark) te zitten.

Weet: het ligt niet aan jou. De sensatie, de socials, de streams - het is allemaal geperfectioneerd om het zo verslavend mogelijk te maken. En de wereld (en het werk, en de selfcare, en de zorgtaken en de gezelligheidseisen en al het andere) is vaak al uitputtend genoeg. Niemand valt te verwijten dat het vaak gewoon al even teveel is. Maar vergeet niet dat het jouw aandacht is, en dat jij daarover besluit. Dus zet misschien af en toe iets uit en ga iets doen, iets wat ertoe doet. Voor jezelf, voor anderen of voor de wereld. Want er is genoeg om je heen dat onze aandacht vereist. Ga om te beginnen, de straat op. Trek wél een rode lijn. Ga wat doen. Of schep gewoon eens wat linkse soep op.