Je moerstaal-deralderaal

Een beetje stuk gaat de dag als iemand mij middels emoticons en smiley’s zijn taal-armoede communiceert.

Op het Rokin in Amsterdam is in het schitterende pand op nr. 102 (voorheen: Gebouw Leesmuseum) een pop-upconcept opgepopt. ‘Fashion for God’ lees ik in de snelligheid. Bij nadere inspectie blijkt het een goedbedoeld project getiteld ‘Fashion for Good’. Een stuk logischer in deze circulaire tijden, maar wel minder leuk. 

Op de fiets voor een stoplicht; ‘Over-Eten’ vertalen mijn hersens automatisch het Duits/Engelse Uber-Eats. De flink obese koerier voor mij heeft een bak op zijn rug met ‘OverEten’ en onderstreept dat begrip zelf meedogenloos met zijn mateloze postuur. Alledaagse ironie in taal vind men kortom overal, net als in volgend tekstje.

Voor mij kent taal namelijk geen enkele logica. Het is een amorf beest van abstracties, contradicties en uitzonderingen. Tegelijkertijd is het een fantastisch, fascinerend en hóngerig beest. Oneindig in beweging met nieuwe taalvondsten, samensmeltingen en krachtige lyriek. Paradoxaal? Wellicht voor de Neerlandicus die zijn taal volledig kadert in bijvoegelijke naamwoorden, voorzetselbepalingen en andere constellaties. Leuke afspraken kortom, maar daar was ik nooit bij.   

De ‘voltooid verleden tijd’ klonk in mijn jonge jaren eerder als een dreigende metafoor voor; Dood, Het Einde, Komt Nooit Meer Goed, dan als een nuttig hulpmiddel bij de correcte spelling. Ik volg kortweg een logica die mij het beste past. Die goed klínkt of leuk schrijft. Dat het vervolgens niet altijd goed klinkert is daarbij van secundair belang.

De vereenvoudiging van onze taal is vaak onderwerp van gesprek geweest maar alle Dikke van Dale’s, witte en groene boekjes ten spijt bereikten de beslissers nooit enige consensus. Dat is niet alleen veelzeggend, dat is prachtig! De Nederlandse taal als organisch verschijnsel is veel te bloemrijk en te rekbaar om door allerlei grammaticale banden te worden beknot.

Grammatica leert men het best spelenderwijs. Maar er moeten toch spellingsregels zijn, zonder de contouren van zekere afspraken verliest men toch volledig voeling met zijn taal? Ik geloof daar helemaal niets van. Activeer het lezen, laat kinderen in hun eigen wijze woorden schrijven en (k-)analyseer dat. Bestaat ‘Het Dictee’ eigenlijk nog? Geef dat jonge brein een wit vel en er ontstaat taal, een rap (rep), een lied of een gedicht maar knecht ze nooit met malle grammaticale wetten. Verhalen vertellen, leren formuleren, dus open die fontanellen!

En dan de poëzie van de etymologie. Waar komt een woord vandaan? De oorsprong van de taal! Geef het nieuwsgierig kinderbrein een onderwerp en binnen geen tijd doet de fantasie de rest. Daar is dan dat opstel vol malle associërende briljantie. Taal is leuk en wordt daarna vanzelf belangrijk, én een soort van logisch.                                                                                                      

Wij zijn daarin zeker niet alleen, onze Zuiderburen zijn meesters in taalvondsten. Wat bijvoorbeeld te denken van zo’n prachtwoord als ‘sabotage’? De oorsprong ligt in een historische gebeurtenis toen in 1886 Vlaamse arbeiders, bij wijze van protest tegen de verregaande mechanisatie, hun klompen tussen de raderen staken en daarmee de boel platlegden. Het Franse woord voor ‘klomp’ is ‘sabot’, en het begrip ‘sabotage’ was geboren.

Op de markt in ’s Hertogenbosch loopt men tegen café ‘De Paternoster’ op waarbij ik onmiddellijk aan het zonderlinge liftje dacht (Een soort perpetuum mobile in liftvorm zoals ik die ooit zag in het hoofdbureau van politie aan de Amsterdamse Elandsgracht). Een curieuze naam voor een café, zo lijkt het. De stamgast naast mij echter verklaart de oorsprong: We zijn in het schone, Katholieke Brabant en paternoster staat tevens voor de rozenkrans.               Een lokale sportvisser achter ons weet ook nog te melden dat er een speciaal vistuig bestaat dat de desbetreffende naam voert. Google is er niets bij, levende taal door levende mensen, de dag kan niet meer stuk!

Alhoewel… een beetje stuk gaat de dag als iemand mij middels emoticons en smiley’s zijn taal-armoede communiceert. Zijn dit de nieuwe analfabeten of zijn ze gewoon lui? Ik vermoed eigenlijk beide. Woorden vervangen door een stom plaatje dat men óok nog eens niet zelf bedacht heeft… een zeer twijfelachtig verschijnsel.

Tot slot zijn daar natuurlijk nog die heerlijk irritante modeverschijnselen in de taal. Samentrekkingen, verbasteringen en soms regelrechte nonsens. Keuzes, keuzes, keuzes. Ik twijfel nog om vandaag ‘in mijn kracht te gaan staan’, een ‘oprechte connectie te maken’ danwel ‘nog ergens een punt op de horizon te zetten’.