Johan en Jack: de gratis campagnemachine voor rechts

Wie denkt dat De Oranjezomer onschuldig zomervermaak is, kijkt niet goed. Het programma is uitgegroeid tot een gratis campagnemachine voor rechts-populistisch Nederland. Jack van Gelder heeft er de kunst van populistische kroegpraat geperfectioneerd. Losse opmerkingen, verpakt als ‘gezond verstand’, zetten links neer als wereldvreemd en Frans Timmermans als een man die het contact met de gewone Nederlander kwijt is. Binnenkort neemt Johan Derksen het stokje over in Vandaag Inside, met dezelfde formule: spot, simplificatie en herkenbare vooroordelen die beter blijven hangen dan welke beleidsuitleg ook.

En dat podium is er niet alleen voor hen. Caroline van der Plas en Joost Eerdmans kunnen er keer op keer scoren met makkelijke oneliners. Het is geen debat, het is een toneelstuk waarbij de lach, de knipoog en de vermeende ‘gezonde Hollandse nuchterheid’ belangrijker zijn dan feiten. Ondertussen sijpelt die boodschap ongemerkt de huiskamers in.

Voor Frans Timmermans betekent dit iets wat vaak wordt onderschat: het vraagt niet alleen politieke weerbaarheid, maar ook persoonlijke veerkracht. Hij wordt herhaaldelijk publiekelijk weggezet, vaak zonder dat hij in dezelfde setting kan reageren. Dat vreet energie, en juist daar hopen populisten op: een tegenstander die vermoeid raakt en minder scherp uit de hoek komt.

GroenLinks-PvdA kan hier niet tegenin door alleen de feiten op te sommen of met verontwaardiging te reageren. Dat bevestigt het frame. Het antwoord moet komen in de vorm van eigen verhalen die even herkenbaar zijn als de populistische praat, maar dan verbonden aan concrete verbeteringen in het leven van mensen. De leraar die in het onderwijs blijft omdat zijn loon eindelijk omhoog gaat. De bakker die dankzij verduurzaming zijn prijzen laag houdt. De verpleegkundige die meer collega’s krijgt en daardoor betere zorg kan leveren.

De strijd wordt niet gewonnen op cynisme en spot, maar op herkenning en hoop. Wie dat snapt en vasthoudt, maakt van de populistische campagnemachine geen onneembare vesting, maar een lege huls.