Jongeren voelen zich genaaid door de politiek en de overheid

Het leek me een goed idee om naar aanloop van de komende Tweede Kamerverkiezingen een aantal jongeren te ondervragen over de hedendaagse politiek in Nederland, hoe zij hiertegen aankijken en zich als jongeren behandeld voelen door diezelfde politiek. Zo zit ik op een zondagavond in een eetcafé voor studenten in Nijmegen rond de tafel met Emy, Sara, Mare, José en Martijn. Het is een vriendengroep van 20-tigers waarvan een aantal studeren en anderen werken of op zoek zijn naar werk.

De eerste vraag die wordt gesteld is wat ze van de politiek in Nederland vinden, positief, neutraal of negatief. Alle duimen gaan strak omlaag. De reden voor deze negatieve beoordeling is dat de politiek zijn beloftes en afspraken niet nakomt en de jongeren hieraan tafel zich niet gezien en gehoord voelen. Sterker nog, Martijn vertelt dat hij eerst renteloos zijn studiegeld kon lenen en nu per maand wel 100 euro betaalt aan rente. Er wordt al jarenlang bezuinigd op onderwijs, afdelingen op de universiteit moeten sluiten. Het is een gevoel dat deze jongeren delen, in hun woorden: we voelen ons genaaid door de politiek en de overheid.

Daarna ontstaat een zeer levendig gesprek over hoe zij de politiek in Nederland zien, de verschillende onderwerpen passeren de revue. De jongeren maken zich zorgen over de polarisatie in de politiek. Het lijkt alsof er twee blokken aan het ontstaan zijn, net als in de VS eigenlijk, een meer links-midden blok, Democraten zou je kunnen zeggen en een rechts-populistisch blok, Republikeinen. En het lijkt dat daar geen brug meer tussen te slaan is. Ze gunnen elkaar het licht in de ogen niet. De VVD en de opstelling van Dilan Yesilgöz worden hier als belangrijkste oorzaak gezien. Door eerst het laatste kabinet Rutte te laten knallen en daarna de deur open te zetten naar de PVV. Hierdoor is het extreemrechtse gedachtengoed geen taboe meer en genormaliseerd. Geen idee hoe vanuit deze situatie nog een werkbaar kabinet kan voortkomen.

Men stelt zich ook de vraag hoe het mogelijk is dat mensen maar blijven stemmen op Wilders, terwijl hij in 2 jaar heeft aangetoond niets voor elkaar te krijgen, zijn beloftes niet heeft waargemaakt. Hij geeft daarbij de schuld aan anderen en gaat weer in de slachtofferrol. Mensen trappen daar nog steeds in. Hij komt met oplossingen die niet uit te voeren zijn. Veel mensen stemmen op de PVV uit onvrede en het maakt hen dus niet zoveel uit wat Wilders doet of waarmaakt.

Sara vindt dat mensen veel meer meegenomen moeten worden door de politiek in de moeilijke keuzes die gemaakt moeten worden en stoppen met het versimpelen van de realiteit. Martijn geeft het voorbeeld van een project waarbij mensen in gesprek gaan met PVV-stemmers, waarbij men bewust wordt gemaakt dat de homo en de buitenlander geen abstracte vijanden zijn, maar een oom en een buurman in hun eigen leven die wel ok zijn. Dat is een volgens hem goede manier om een brug te slaan.

Daarna kwam het onderwerp over democratie en autocratie. De jongeren zien dat er maar heel weinig invloed is van burgers op wat er in de wereld gebeurt. Dat de keuzes met name worden genomen door de machthebbers binnen de neoliberale economie en dat de democratie eigenlijk buitenspel staat. Emy noemt als voorbeeld het besluit vanuit de NAVO dat Nederland vanaf 2035 50 miljard per jaar moet gaan bijdragen aan defensie. Zo’n belangrijk besluit verdient volgens haar een referendum. Plus inzicht in de vraag waar dat geld vandaan moet komen. Nu hebben we als burgers geen keuze.

Men maakt zich grote zorgen over dat mensen steeds meer kiezen voor een autocratie, zoals in de VS dat je geen democratie meer zou kunnen noemen. Waarom is het zo dat als mensen macht krijgen, zij dit alleen maar gebruiken voor zichzelf of voor een kleine groep in plaats van wat goed is voor de hele gemeenschap?

De kloof tussen de landelijke politiek en het dagelijks leven van burgers is een rode lijn tijdens dit gesprek. Bij de landelijke politiek gaat het met name over beeldvorming. Politiek is een theater, zegt Emy. Sara pleit ervoor om social media voor politici af te schaffen, met name op X. Dat is anders in de gemeentelijke politiek, volgens Martijn, waar wel tussen partijen wordt samengewerkt. Hij denkt dat dit komt omdat het vaak over concrete problemen gaat en dit dwingt tot samenwerking. Waarom lukt dit niet op landelijk niveau?

Men is verbaasd over het feit dat er verschillende belangrijke onderwerpen niet op de politieke agenda staan deze verkiezingscampagne. Met name de sociaaleconomische verhoudingen en de klimaatcrisis worden genoemd. Dat het dus met name gaat over culturele onderwerpen zoals het immigratiebeleid. Sara zegt dat als je naar de cijfers kijkt vluchtelingen helemaal niet zo’n groot probleem zijn als er maar goed beleid op wordt gemaakt. Er wordt een enorm groot probleem van gemaakt, wat de werkelijke problematiek van de kloof tussen arm en rijk, maar ook de klimaatcrisis buiten beeld houdt. Een soort rookgordijn. Om maar de bestaande ongelijke verhoudingen en de neoliberale economie in stand te houden.

We hebben onze machtspositie in de wereld te danken aan ons vroegere kolonialisme, zegt Emy, die fan is van Bij1. We hebben veel geld verdient en macht gekregen door de slavernij en producten die we daar hebben weggehaald. We zijn het eigenlijk aan onze verkregen macht verplicht om nu ook mensen die op de vlucht zijn, op te vangen. Zij vindt sowieso dat we het in Nederland heel goed hebben, ze is van Griekse afkomst en kan dit dus vergelijken.

We hebben hele goede voorzieningen, het probleem is dat deze nu in rap tempo worden afgebroken. De jongeren vinden dat de overheid veel meer invloed moet gaan krijgen op basisvoorzieningen zoals zorg, energie en openbaar vervoer. De marktwerking heeft dit veel te duur gemaakt, met name openbaar vervoer. Een retourtje Nijmegen-Tilburg voor 40 euro, niet te doen!

Emmy vindt ook dat we in Nederland nog niet zo rechts zijn in vergelijking met bijvoorbeeld de VS of andere landen in Europa. Het probleem is wel dat links geen aansprekende leider heeft volgens deze jongeren. Men vraagt zich ook af of het wel een goede keuze is geweest om PvdA en Groen Links bij elkaar te voegen. Ze hebben een hele andere cultuur, de een meer bestuurlijk, de ander meer activistisch. Misschien dat de SP met Jimmy van Dijk de onderkant van de samenleving meer aanspreekt, die bijvoorbeeld ook concrete ideeën heeft om rijkdom te beperken, zoals een grens aan wat een persoon kan verdienen, al is 50 miljoen wel heel ruim. Dat mag best 10 miljoen zijn.

Martijn, die neigt naar een stem op de SP, zegt dat men het altijd heeft over het armoedeprobleem, maar volgens hem is er juist een rijkdom-probleem. Industrieën en grootverdieners zouden veel meer moeten bijdragen aan de samenleving in plaats van geld telkens te halen bij zorg, onderwijs, uitkeringen en de middenklasse.

Tot slot van het bijna 3 uur durend gesprek, staan we stil bij hoe deze jongeren naar de toekomst kijken en op wat voor manier de huidige situatie hen belemmert. Als 60-tiger vond ik dat best wel schokkend om te horen. Ten eerste zijn er de bezuinigingen op het onderwijs dat hen treft. José vindt het onbegrijpelijk dat er niet meer wordt geïnvesteerd in kennis en er bijvoorbeeld steeds meer buitenlandse studenten worden geweerd. Dan de studieschuld die zij als studenten meenemen en dat bijvoorbeeld invloed gaat hebben op hun hypotheek. De woningnood. Mare zegt dat zij het moeilijk vindt dat ze niet kan worden opgevangen door haar moeder, alleenstaand met een uitkering. Dat ze zich wel zorgen maakt daarover. Dat jongeren met rijke ouders een voorsprong hebben, er geen sprake meer is van gelijke kansen voor iedereen.

De jongeren komen wat hun toekomst betreft ook weer terug op de klimaatcrisis en dat dit bijna geen onderwerp meer is tijdens deze verkiezingscampagne. Zij maken zich hier wel grote zorgen over, het gaat immers over hun toekomst. Martijn noemt de geopolitieke situatie met steeds meer autocratie in de wereld, minderheidsgroepen die worden opgejaagd. Dat alles geeft een groot gevoel van onveiligheid. De vergelijking met de jaren 80 wordt gemaakt, toen er ook sprake was van een economische crisis en oorlog in Irak. Het leek er wel op dat er toen meer optimisme was, de jongeren staan nu voor een grotere uitdaging.

Mare sluit af met een krachtige uitspraak; ook al zitten de omstandigheden niet mee, ik ben te jong om het vertrouwen in het leven te verliezen!! Dat raakt me. Wij hebben als volwassenen in ons onbegrensde streven naar macht en rijkdom en ons onvermogen hier op een rechtvaardige manier mee om te gaan er een behoorlijke puinhoop van gemaakt. Deze last komt nu terecht bij deze jongeren en toekomstige generaties. We zouden ons kapot moeten schamen. Het feit dat deze jongeren het niet opgeven om het beter te doen dan wij, dat geeft hoop! Zij verdienen van ons en onze politiek alle ondersteuning.