Kabinet erkent institutioneel racisme bij Belastingdienst maar spaart daders

Het kabinet erkent eindelijk dat er bij de Belastingdienst sprake is - geweest - van institutioneel racisme. Onschuldige burgers werden door de dienst op een fraudelijst geplaatst op basis van niet-westerse afkomst en nationaliteit maar ook mensen die bijvoorbeeld geld doneerden aan een moskee werden louter daarom tot verdachte bestempeld. Onderzoek van accountantsbureau heeft uitgewezen dat er werkinstructies bestonden waarin een racistische selectiemethode werd toegepast.

Nu schrijft Van Rij dat hij beseft dat racisme „verschillende verschijningsvormen” kent, en heeft hij met institutioneel racisme een passend label gevonden. Het verschil is dat er bij ‘institutioneel racisme’ geen sprake hoeft te zijn van bewuste benadeling of racistische ideeën, stelt de staatssecretaris, maar dat de uitwerking centraal staat. Dat de Belastingdienst onbedoeld aan racistische risicoselectie deed, noemt Van Rij een „uiterst pijnlijke” conclusie die „om reflectie vraagt”.

Van Rij verwijst voor de uitleg van wat institutioneel racisme inhoudt naar de definitie die het College voor de Rechten van de Mens hanteert: ingebakken, structurele mechanismen, procedures, gewoontes of gedragsvormen die nadelig uitpakken voor bepaalde groepen mensen op grond van hun afkomst.

Volgens Van Rij was er geen sprake van een bewust racistisch beleid: "Ook al is er geen sprake van een ideologie die mensen indeelt in rassen, dat maakt de aangetroffen voorbeelden niet minder pijnlijk."

Zo'n 279.000 mensen kwamen op de lijst terecht. Dat had voor hen soms grote gevolgen, zo hadden ze bijvoorbeeld geen recht meer op regelingen bij schulden.

De vraag rijst of de erkenning in de praktijk ook gaat betekenen dat individuele ambtenaren niet langer vervolgd gaan worden wegens discriminatie. De Volkskrant schrijft:

Met individuele belastingmedewerkers die zich in e-mails denigrerend over allochtonen en moslims uitlieten is een ‘normoverdragend’ gesprek gevoerd, zegt Van Rij. Vooralsnog is niemand vanwege een racistische houding ontslagen. Belastingdienst-breed komt er een ‘moreel beraad’ waarin medewerkers aan de hand van voorbeelden uit de praktijk bewust worden gemaakt van sluimerende vooroordelen.

Van Rij stelt over bewuste discriminatie:"Of hiervan sprake is, moet per geval (of groep van vergelijkbare gevallen) worden beoordeeld en vastgesteld"