Kamala Harris: zó probeert ze Amerika te overtuigen

Kamala Harris heeft haar eerste grote campagne-bijeenkomsten achter de rug. Een ding is duidelijk: Harris weet hoe je een goede toespraak houdt - ze inspireert en enthousiasmeert haar toehoorders. Running mate Tim Waltz bedankt haar ‘voor het terugbrengen van de vreugde en het plezier’ bij de Democraten. Er worden zelfs vergelijkingen gemaakt met de campagne van Barack Obama in 2008. Wat zijn de belangrijkste elementen in de toespraken van Harris, waarmee ze haar toehoorders in beweging zet? Hoe framet ze haar boodschap? Haar centrale boodschap is dat het bij de verkiezingen van 2024 gaat om een keuze tussen het verleden en de toekomst. Ze werkt dat uit in een vijftal thema’s.

I — Vrijheid

Joe Biden viel Donald Trump aan met het argument dat de democratie niet veilig is bij Trump. Het is een frame dat na de aanslag in Pennsylvania aan kracht heeft verloren. ‘Ik heb een kogel opgevangen voor de democratie’ is het eenvoudige antwoord van Trump - en dus gebruikt Kamala Harris andere woorden: het gaat over vrijheden en rechten.

In ons hele land zijn we getuige 
van een frontale aanval 
op zwaar bevochten en vrijheden en rechten:
de vrijheid om te stemmen,
de vrijheid om veilig te zijn voor vuurwapengeweld,
de vrijheid om te leven zonder angst voor onverdraagzaamheid en haat,
de vrijheid om openlijk en met trots te houden van wie je houdt,
de vrijheid om onze ware en volledige geschiedenis te kennen en te erkennen,
en de vrijheid van een vrouw om beslissingen te nemen over haar eigen lichaam.

Het is een boodschap die ze er in hamert. Ze kan er historische lijnen mee trekken: de strijd voor deze vrijheden is door voorgaande generaties gevoerd - en nu ligt die opdracht in handen van de nieuwe generaties. Ze kan er haar centrale thema mee onderstrepen: Trump wil terug naar het verleden, haar campagne gaat over de toekomst. Ze gebruikt het thema om haar tegenstanders weg te zetten als extremisten - ‘deze extremisten willen ons terugzetten in de tijd’. ‘We are not going back’ is haar oneliner. Tijdens een bijeenkomst in Wisconsin scandeerden de toehoorders spontaan ’Not going back’ - en sindsdien gebeurt dat ook bij andere bijeenkomsten. ‘Not going back’ scandeert natuurlijk lekker en Harris beantwoordt de strijdkreet met:

En ik zal jullie vertellen waarom we niet teruggaan.
Ons gevecht gaat over de toekomst
En over vrijheid.

II — Type Trump

Een goede toespraak is een samenspel tussen spreker en toehoorder - en herhaling van bepaalde boodschappen is daarbij een belangrijk hulpmiddel. De herhaling is het refrein van de toespraak, de toehoorders herkennen het refrein, weten hoe daar op te reageren en zo betrek je de toehoorders bij een speech.

Harris’ refrein gaat over Donald Trump, ze gebruikt in verschillende toespraken precies dezelfde woorden. Die zijn door de nationale netwerken en op de socials natuurlijk al lang opgepikt en dus herkent iedereen ze. Harris vertelt over haar verleden als officier van justitie en advocaat-generaal. En dan komt het refrein: in die rollen heeft ze allerlei soorten daders aangepakt. 

roofdieren die vrouwen misbruikten,
fraudeurs die consumenten oplichtten, 
bedriegers die de regels overtraden voor hun eigen gewin.
Dus luister naar me als ik zeg
dat ik het type Donald Trump ken.
Ik ken het type.
Ik heb mijn hele carrière met mensen zoals hij te maken gehad.

De toehoorders genieten er van - maar er is meer. Normaliter positioneer je je als Democratische presidentskandidaat tegenover de Republikeinse presidentskandidaat. Harris positioneert zich niet tegenover Trump - ze staat boven Trump: Trump is fout, staat in de rij van de vele foute mannen, die Harris al heeft aangepakt. Trump grossiert in beledigingen, bijvoorbeeld van vrouwen die het hem lastig maken - die zijn ’nasty’, niet ‘likeable’ genoeg, hebben een te hoge stem. Harris krijgt een verwijt: ‘ze was Indiase en promootte jarenlang alleen haar Indiase afkomst en plots was ze zwart’. Als je tegenover Trump staat, ben je wellicht geneigd om op die beledigingen in te gaan. Als je boven hem staat, kun je ze bijna schouderophalend afdoen. Het is ‘the same old show’, reageert ze op Trumps uitspraken over haar afkomst. Het zijn ‘weirdos’ zegt running mate Tim Walz.

III — De middenklasse

Een van de klassieke Republikeinse recepten is dat welvaart voor allen wordt bevorderd door belastingverlagingen en een kleinere overheid - een thema dat ook in de conservatieve Agenda 2025 dominant naar voren komt. Hoe framet Harris deze plannen?
Een. Ze zijn een grootscheepse aanval op de Amerikaanse middenklasse. Die vormt de ruggengraat van de Amerikaanse samenleving. 

Het versterken van de middenklasse
zal een van de belangrijkste doelen
van mijn presidentschap zijn.
We weten allemaal:
een sterke middenklasse
is een sterk Amerika.

Twee. Die middenklasse heeft het veel te zwaar en het leven is veel te duur geworden. Wie zijn daar schuldig aan? Big Pharma, dat veel te hoge prijzen voor medicijnen rekent. De banken, die onduidelijke kosten doorberekenen. De grote huiseigenaren, die veel te veel huur vragen.
Drie. En wat doet Trump? Trump geeft deze grote bedrijven en miljardairs nog meer financiële voordelen, zal de belasting voor de middenklasse verhogen en cruciale publieke voorzieningen afbreken - zorg, sociale zekerheid, betaalde verloven. Trump gaat de middenklasse afbreken, Harris wil de middenklasse versterken. Tim Walz nog een keer:

Trump verzwakt de economie
om zijn eigen positie te versterken.

IV — De grens

De problemen aan de zuidgrens van de VS zijn een belangrijk thema voor de Republikeinen. De grens ligt open voor illegale immigranten, en Biden/Harris hebben daar niets aan gedaan, zo luidt de Republikeinse boodschap. Harris is kwetsbaar voor deze verwijten omdat ze de afgelopen jaren de ‘grens-tsaar’ was: zij had de problematiek in haar portefeuille. Ze kan de problematiek niet oplossen volgens Trump - sterker, ze wil als links-liberaal de problematiek niet oplossen. 

Opnieuw refereert Harris aan haar verleden als openbaar aanklager. Ze heeft in Californië gewerkt en Californië is een grensstaat. Ze heeft als openbaar aanklager door de tunnels onder de grens gelopen, die door drugskartels en mensensmokkelaars werden gebruikt. Ze heeft achter die mensensmokkelaars aangejaagd - en ze achter de tralies gekregen. 

Donald Trump, daarentegen,
heeft de mond vol over een veilige grens
maar hij maakt het niet waar.
He does not walk it,
like he talks it.

Trump zet zijn tegenstanders graag weg als ‘all talk, no action’: politici die veel en graag praten, maar niets realiseren. Trump is de kandidaat van de actie, die beloftes nakomt, die levert. Harris draait het om: zij levert, Trump praat maar wat. Ze gebruikt zijn eigen woorden tegen hem.

De Biden/Harris regering heeft een wetsvoorstel gemaakt om de grens beter te beschermen. De grenspolitie was enthousiast over het voorstel. Een aantal zeer conservatieve Republikeinen wilde er mee instemmen. Maar wat deed Donald Trump? Hij gebruikte zijn invloed om de Republikeinen tegen te laten stemmen. Waarom? Als het wetsvoorstel zou zijn aangenomen, zou hij een belangrijk verkiezingsthema kwijt zijn. 

Het laat zien dat Donald Trump
niets geeft om een veilige grens.
Hij geeft alleen om zichzelf.

V — Abortus

En dan is er het recht op abortus - een van de centrale thema’s in Harris’ campagne. Het recht op abortus in iedere staat van de VS bestaat niet meer - en Donald Trump is daar rechtstreeks verantwoordelijk voor, benadrukt Harris. Hij benoemde de rechters die de Amerikanen het recht hebben afgenomen. Harris staat voor het recht op abortus:

Wij die geloven in reproductive freedom
zullen vechten voor het recht van de vrouw
om haar eigen keuze te maken.

Hoe framet ze haar boodschap - misschien met in het achterhoofd dat ze ook weifelende kiezers over de streep moet trekken? Die minder uitgesproken zijn over abortus?

Een. Trumps opvattingen over abortus staan niet op zichzelf. Ze zijn onderdeel van die bredere aanval op de vrijheden van burgers. Onze dochters hebben nu minder rechten dan hun grootmoeders, zegt ze.
Twee. Ook wie persoonlijk tegen abortus is, kan meedoen aan haar strijd. Harris vecht voor het recht op abortus, en voegt daar aan toe:

Je hoeft je geloof of diepgewortelde overtuigingen
niet op te geven
om het ermee eens te zijn dat de overheid
vrouwen niet moet vertellen wat ze moeten doen.
Geloof en vrijheid naast kunnen naast elkaar bestaan. 

Wat je opvatting over abortus ook is - de overheid moet die beslissing niet voor burgers nemen, is haar boodschap. Het appelleert aan het leave-me-alone gevoel, dat voor rechtse Amerikanen zo belangrijk is.
Drie. Ze wijst op de extreme gevolgen van het verbod op abortus, die ook weifelende kiezers een zeer ongemakkelijk gevoel zullen geven.

In het Zuiden,
waar de meerderheid van de zwarte vrouwen woont,
heeft elke staat behalve Virginia een abortusverbod,
in veel gevallen zonder uitzondering,
zelfs niet voor verkrachting, 
zelfs niet voor incest. 

De toespraken doen wat ze moeten doen: ze mobiliseren de Democraten. Er is natuurlijk kritiek op de toespraken mogelijk. Er is een oude wijsheid: ‘you campaign in poetry, you govern in prose’  - uiteindelijk moet er beleid worden gevoerd, en campagne-taal maakt niet altijd duidelijk hoe dat er uit gaat zien. Veel commentatoren hebben hun vragen over bijvoorbeeld Harris’ plannen voor de Amerikaanse economie. Het gaat ook wel heel veel over Donald Trump. Anderzijds - deze campagne verloopt anders dan de Amerikanen gewend zijn. De strijd Trump - Harris neemt maar honderd dagen. Het lijkt meer dan ooit een strijd tussen twee individuen, met heel verschillende waarden. Er wordt al gesproken over de vibe-election - als dat inderdaad zo is, doen de toespraken en campagne-bijeenkomsten er heel erg veel toe.

Hans de Bruijn is hoogleraar bestuurskunde aan de TU Delft en verzorgt wekelijks een column over framing in Trouw.