Klimaatonderhandelingen moeten over andere boeg

De eerste reacties op Cancún waren positief: het klimaatverdrag werd gered van de ondergang. Op 20 december spreken de Europese milieuministers de uitkomsten van de VN klimaattop in Mexico verder. Werd het klimaat echt gered? De opwarming van de aarde gaat door, de concentratie broeikasgassen in de atmosfeer stijgt nog steeds. Het is de vraag of de fundamenten waarop het klimaatakkoord is gebaseerd, wel deugdelijk zijn. Zolang de wereldleiders er niet in slagen de winning van fossiele brandstoffen te beperken, zal de opwarming doorgaan.

Het systeem van klimaatafspraken is tot nu toe gebaseerd op output: men spreekt af hoeveel broeikasgassen elk land mag uitstoten. Ondertussen laat men de input, het aanbod van fossiele brandstoffen, ongemoeid. Terwijl juist daar de kern van het probleem zit: de verbranding van fossiele brandstoffen (olie, kolen, gas) is de voornaamste oorzaak van de opwarming van de aarde.

Terwijl regeringen zich in het klimaatverdrag vastleggen op reductie van CO2, zijn dezelfde landen druk bezig hun fossiele brandstoffen er ongelimiteerd doorheen te jagen. Hier is het ieder voor zich: Canada legt haar teerzanden open voor oliewinning, Brazilië investeert miljarden in diepzeeolieboringen en Duitsland en Spanje blijven hun steenkolenmijnen subsidiëren. Shell en andere oliemaatschappijen zijn in hevig gevecht om de olie- en gasvoorraden die nu nog onder het noordpoolijs liggen. Voorraden, die als gevolg van klimaatverandering ironisch genoeg nu bereikbaar worden.

Waarom blijft de winning van fossiele brandstoffen zo volstrekt buiten de discussie? Zal Wikileaks ons ooit onthullen hoe slim de fossiele-brandstoffenlobby dat heeft aangepakt?

Zolang er geen rem gezet wordt op de winning van olie, gas en steenkolen, zal de klimaatverandering zeker niet worden gestopt. De aangrijpingspunten voor beleid zijn overzichtelijk: het zijn wereldwijd enkele honderden bedrijven die de technologie en de know how hebben om grootschalig olie, gas en steenkool te winnen. Het gaat om bedrijven als Shell, BP, Exxon, Billiton, Anglo American, etc. Het moet toch een stuk simpeler zijn om die bedrijven in een soort systeem onder te brengen – de input te controleren – dan aan de outputkant de miljarden consumenten en producenten in de hand proberen te houden? Er moet een systeem komen dat zich richt op de bron: de winning van de voorraden koolstof die onze aarde in miljoenen jaren heeft opgebouwd en die nu in een razend tempo de atmosfeer in worden geslingerd.

Een mondiaal panel van wetenschappers kan vaststellen welke voorraden fossiele brandstoffen nog verantwoord kunnen worden gewonnen, zonder dat klimaatverandering gierend uit de hand loopt. Die grens ligt ongeveer bij 1,5 a 2 graden temperatuurstijging. Vervolgens dient de VN vast te stellen hoe de beperkte voorraden wereldwijd rechtvaardig kunnen worden verdeeld. Er worden reservaten aangewezen: gebieden waar geen fossiele brandstoffen meer mogen worden gewonnen. Het ligt voor de hand om die gebieden aan te wijzen, waar de winning van fossiele brandstoffen extreem veel vervuiling oplevert, zoals bijvoorbeeld de oliewinning uit teerzanden. Ook zouden de gebieden waar de winning veel ecologische en veiligheidsrisico’s oplevert, zoals in het Noordpoolgebied, als reservaat kunnen worden aangewezen.

Dit is een titanenklus, want wie zal Indonesië, India en China ervan kunnen overtuigen hun ruime steenkoolvoorraden in de grond te laten? Als wijzelf onze olie en gas er doorheen jagen, hoe dan anderen ervan overtuigen dat niet te doen? Dat kan alleen als er op mondiaal niveau afspraken gemaakt worden over eerlijke verdeling van fossiele brandstoffen.

Ingewikkeld plan? Zeker, want als er één taboe bestaat in de internationale diplomatie, dan betreft dat de toegang tot strategische voorraden fossiele brandstoffen. Maar de manier waarop de wereld nu klimaatafspraken maakt, is niet voldoende. Daarom is het tijd om naast de huidige klimaatafspraken andere oplossingen te verkennen en te bespreken. Als er een gebied is dat hierin het voortouw zou moeten nemen, is het Europa wel. Aanstaande maandag.