Klimaatverandering is voelbaar in Zweden

De lente wordt steeds warmer, er is geen gebrek aan de zon, maar echt stil staan bij de seizoensveranderingen doen we niet. Voor meer klimaatbewustzijn is een sterkere band met de natuur nodig.

Eindelijk, ook in Zweden is de lente aangekomen! De terrasjes werden vorige maand al voorzichtig – en steeds eerder – in de parken, op de stoep, en in fijne gårder (binnenplaatsen) neergezet. De korte broek wordt een steeds normaler verschijnsel op straat. Af en toe zie ik iemand zonnebadend in het park. En de Zweed staart zich half blind naar de zon, leunend tegen een muurtje met een kopje koffie en een kanelbulle in de hand. Ik ook!

Vorige week vroor het ’s nachts nog, en vielen er zelfs enkele sneeuwvlokjes uit de lucht op een grijze dinsdagmorgen, maar eind april wordt de overgang van winter naar lente officieel gevierd: op 30 april is het Valborg (Walpurgisnacht). Gebaseerd op een heidense traditie uit oude tijden worden ’s avonds door het hele land vreugdevuren aangestoken. In mijn Stockholmse stadsdeel komt een groot deel van de buurt samen: een koor zingt liedjes, er worden toespraken en gedichten voorgedragen, en de kinderen doen spelletjes in het park. Het is een traditie die de gemeenschap cultureel verbindt met de natuur en haar seizoensveranderingen.

Nog geen twee maanden later – in midden juni – is het Midsommar, misschien wel het meest geliefde en grootste feest van het land. Op de langste dag van het jaar wordt de vruchtbaarheid van de natuur en de weelde van de zomer gevierd. De Zweed trekt naar de landelijke gebieden, en verzameld zich bij zomerhuisjes of in stadsparken, waar rondom met bloemen versierde meibomen wordt gedanst (vaak als kikkers), jonge aardappelen, haring en verse aardbeien met slagroom op het menu staan, en de nodigde aquavit of schnaps wordt genuttigd, begeleid door snapsvisor (drankliedjes).

Dit zijn belangrijke en traditionele feesten, diep geworteld in de Zweedse samenleving, die – naast het genieten van drank en spelletjes – een band schept en versterkt met de natuur.

Het buiten zijn, buitenleven, zit nu eenmaal in de Zweedse norm. Met al haar nationale parken, duizenden meren, en uitgestrekte bossen is men veel in de natuur. Er is dan ook een gezegde: det finns inget dåligt väder, bara dåliga kläder (er bestaat niet zoiets als slecht weer, alleen slechte kleding). Zweden ervaren de seizoenen duidelijker, vieren het ritme van de natuur en bouwen zo een diepere band met hun omgeving. Daardoor zijn ze zich dikwijls sterker bewust van de veranderingen en problemen in het milieu.

Met Pasen – een van de laatste lange weekenden waarop veel Zweden traditioneel de bergachtige skipistes afglijden – raakt de sneeuw steeds vaker op. En de haast heilige zomermaanden worden ook ieder jaar iets wisselvalliger en warmer. Het is dan ook niet vreemd dat steeds meer Nederlanders hun vakantie naar het ‘koelere’ noorden in plaats van de brandende Middellandse Zee boeken – maar dat terzijde. Klimaatverandering is voelbaar, vraag het Greta Thunberg maar!

Binnen een samenleving waar duurzaamheidsbeleid en educatie van klimaat relatief sterk ontwikkeld zijn, tradities verweven zijn met seizoensveranderingen, symbolische vieringen de gemeenschap samenbrengen, en het dagelijkse leven zich naar buiten richt, groeit de waardering voor het behoud van de natuur aanzienlijk.

In Nederland zit dit helaas anders. Tradities die onze verbondenheid met de natuur versterken en waardering voor de directe omgeving creëren zijn er niet (behalve een enkel Paasvuur misschien). De Nederlandse traditie met natuur is passen en meten hoeveel stront de grond in gepompt kan worden zodat de polder nog enigszins stabiel blijft om er uiteindelijk vinex-wijken op te bouwen. Of de traditie (die ons nu wordt ontnomen) van een buitengewone hoeveelheid kruit de atmosfeer in schieten tijdens oud en nieuw. Het randje wordt opgezocht – en als er niets van gezegd wordt, overschreden. De leefomgeving wordt verontreinigd, vervuild, en verandert langzaam onherroepelijk, maar zijn we ons bewust van de aanhoudende gevolgen? Als het kwik de 20 aantikt in maart, dan is dat niet problematisch, maar ‘lekker’; kunnen we fijn op terras zitten. (ook traditie).

Vanzelfsprekend is Nederland geen Zweden. Geen omvangrijke natuur, maar een beperkt gebied. En toch wordt in beide landen de grens steeds duidelijker ervaren. Seizoensveranderingen komen steeds vroeger of juist wisselvalliger. Dit is ernstig. Meer aandacht en verbondenheid met de natuur is zo’n slecht idee nog niet. Tradities, symbolische vieringen, en momenten van gemeenschap dragen bij aan een collectief bewustzijn over het klimaat. In Zweden ondergaat men niet alleen het ritme van de natuur, het wordt gevierd. Breed gedragen door de samenleving wordt er culturele betekenis gegeven aan behoud van de omgeving. Het is tijd dat wij het goede weer niet alleen omarmen, maar de band met de natuur versterken, en erkennen dat die het waard is om te behouden. Dit kan ook met een koud biertje in de hand.