Laat het Britse Labour een waarschuwing zijn voor PvdA-afhakers

Deze tijd is rijp voor een verenigd links geluid dat een duidelijk alternatief biedt.

De afgelopen weken leken de krantenpagina’s en talkshows overgenomen door één specifieke groep: de ex-PvdA-prominenten die het oneens waren met de fusie en de nieuwe partijkoers rond een wapenembargo tegen Israël. Zonder veel kritische bevraging door de dienstdoende journalisten mochten ze komen vertellen dat ‘de partij zich van hen verwijderd had’, ten onder ging aan ‘links-populisme’ en dat het referendum rond het samengaan van PvdA en GroenLinks, waar 90% van de partijleden vóór stemden, een ‘Noord-Koreaanse procedure’ was geweest.

De felle kritiek op een linksere koers, en de warme ontvangst die de prominenten in de media kregen, deed me denken aan wat er het afgelopen decennium met de Britse tegenhanger van de PvdA is gebeurd: de Labour Party. In september 2015 werd daar, tot complete verrassing van de partijtop, de linkse partijveteraan Jeremy Corbyn tot leider verkozen. De leden hadden zich duidelijk uitgesproken: na twintig jaar neoliberale derde-wegpolitiek van Tony Blair en zijn opvolgers was het tijd voor een radicaal ander geluid.

Een enorme influx van nieuwe leden speelde een grote rol in Corbyn’s verkiezing: tussen de verloren parlementaire verkiezingen in mei van dat jaar en de winst van de nieuwe lijsttrekker verdubbelde het aantal partijleden. Vooral het aandeel jonge leden groeide explosief: zelfs de grootste criticasters van Corbyn gaven toe dat hij er als geen ander in slaagde jonge kiezers weer bij de politiek aan te laten haken.

De Blair-adepten, die veruit in de meerderheid waren in de fractie, weigerden de nieuwe richting te accepteren. Eerst dwongen ze in 2016 via een motie van wantrouwen een nieuwe leiderschapsverkiezing af, die Corbyn met nóg grotere cijfers dan in 2015 won. Gedurende de vier jaar dat hij partijleider bleef lieten ze in de media geen kans onbenut om zijn beleid onderuit te halen. In The Labour Files, een documentairereeks van de onderzoeksjournalisten van Al Jazeera die in 2022 verscheen, wordt een hele campagne uit de doeken gedaan waarmee linkse partijleden werden geïntimideerd en gemarginaliseerd, er onder een pseudoniem valse beschuldigingen van antisemitisme werden gemaakt en er zelfs een samenwerking met de extreemrechtse English Defence League werd opgezet om Joodse partijleden in het kamp van Corbyn aan te vallen.

Het resultaat is bekend. In 2020 trad Corbyn af en werd Keir Starmer de nieuwe partijleider. Starmer, een Blair-volgeling pur sang, won weliswaar de verkiezingen in 2024, maar zette op zo’n spijkerrechts bezuinigingsbeleid in dat de partij inmiddels in de peilingen op het laagste stempercentage staat sinds de oprichting in 1918.

Erger nog: zoals linkse stemmen al die tijd hebben voorspeld, is het extreemrechtse Reform UK met de winst gaan lopen. De partij van Nigel Farage is verreweg de grootste partij in de peilingen. Niet zo vreemd: met het Labour van Starmer kreeg het Britse electoraat precies dezelfde afbraakpolitiek als met de Tories, wat het kwetsbaar maakt voor populisten.

De situatie bij GroenLinks/PvdA is nu precies vergelijkbaar met Labour ca. 2015. Een coalitie van nieuwe jonge kiezers en stemmers die al jaren ontevreden zijn met het gebrek aan een echt links geluid bij de partij gaf op het congres een duidelijk signaal: er is geen plek meer voor neoliberaal centrisme. Ook hier reageren derde-wegpolitici als Melkert en Verbeet fel op dat geluid, door hun contacten in de media maximaal aan te spreken en geniepige trucjes toe te passen om de ideologische strijd in hun voordeel te beslechten (zoals de poging hun tegenmotie rond het wapenembargo tegen de geest van het congresreglement in alleen door PvdA-leden te laten beoordelen – iets wat door die leden zélf massaal werd weggestemd).

Zoals de morele, ideologische en electorale ineenstorting van Labour de afgelopen tijd heeft laten zien is dat een doodlopende weg. Deze tijd is rijp voor een verenigd links geluid dat een duidelijk alternatief biedt voor de decennialange afbraak van de verzorgingsstaat. Het beste dat doorgewinterde PvdA’ers kunnen doen is het voorbeeld volgen van Job Cohen: aangehaakt blijven, in gesprek blijven, in plaats van een stellingenoorlog te betrekken die uiteindelijk alleen extreemrechts ten goede komt.