Landen lappen naleving internationaal recht aan hun laars

Twee zaken uit het internationaal recht die ogenschijnlijk weinig met elkaar te maken hebben: de discussie over de erkenning van de Palestijnse staat en de uitspraak van het Internationaal Gerechtshof dat klimaatafspraken bindend zijn.

Erkenning van de Palestijnse staat is meer dan een wassen neus. Als Palestina een staat is, dan geldt een verbod op geweld van de ene staat tegen de andere. Een ander land aanvallen mag internationaal rechterlijk alleen als sprake is van een plotselinge dreiging die zo overweldigend is dat er geen tijd meer is om nog andere oplossingen te zoeken dan een militaire actie uit zelfverdediging. Tegenargument: er is geen Palestijnse staat want er is ook geen politieke organisatie is ontstaan die effectief gezag uitoefent over het gebied. Dat mag waar zijn maar het is voor een groot deel toe te schrijven aan het beleid van Israël als bezettende macht.

Dan de uitspraak van het Internationaal Gerechtshof dat landen die schade ondervinden van klimaatverandering een vergoeding kunnen eisen van landen die die schade hebben veroorzaakt.

Er zijn wel haken en ogen. Landen moeten bewijzen dat er een causaal verband is tussen hun schade en het falen van dat andere land. En het Hof maakt niet duidelijk hoe landen eventuele klimaatschade kunnen verhalen op naties die onvoldoende deden om hun uitstoot terug te dringen. Westerse landen brengen tegen de uitspraak in dat nog niet zo lang bekend is dat kooldioxide tot opwarming van de aarde leidt.

Voer voor juristen, keuzes voor politici. Aan de ene kant discussie over internationaal recht, aan de andere kant staat internationaal recht onder druk. Steeds meer landen lappen het aan hun laars.

NAVO-landen wringen zich in allerlei juridische bochten wringen om militaire interventies te rechtvaardigen, zoals die in Irak en Libië en recent Iran. (Toegegeven: Rusland doet niet eens een poging de aanval op Oekraïne internationaal rechterlijk te legitimeren).

De VS legde vier rechters van het Internationaal Strafhof sancties op voor betalingen via alle financiële instellingen waarmee de VS te maken hebben. Het Internationaal Strafhof wordt hard geraakt door die sancties. Persbureau AP schreef dat de werkzaamheden van het hof grotendeels stilliggen omdat de financiering wordt belemmerd.

De Verenigde Staten hebben Francesca Albanese, speciaal VN-rapporteur voor mensenrechten in de bezette Palestijnse gebieden, op hun sanctielijst gezet wegens haar kritiek op Israël. De Israëlische premier en mensenrechtschender Netanyahu wordt daarentegen met open armen ontvangen in het Witte Huis.

Het VN-Vluchtelingenverdrag staat ter discussie. De hoeksteen van het verdrag is het zogeheten ‘non-refoulementprincipe’: asielzoekers mogen niet worden teruggestuurd als zij in hun land van herkomst gevaar lopen. Volgens critici is het een uitnodiging aan iedereen te kiezen voor de meest aantrekkelijke verzorgingsstaat in plaats van bescherming voor ‘echte’ ontheemden.

En als we in Nederland blijven: een deel van de Tweede Kamer wil onderzoeken of het mogelijk is om het Verdrag van Aarhus op op te zeggen om zo milieuorganisaties de wind uit de zeilen te nemen. Dat verdrag houdt in dat burgers recht hebben op een gezonde en schone leefomgeving en informatie daarover. En als die rechten in het geding komen, moeten ze via de rechter hun gelijk kunnen halen.

Om Trouw te citeren: ‘Het Westen (dreigt) een deel van de wereld te worden dat zich niet langer voor, maar tegenover het internationaal recht opstelt’.