Leven in de hel in Frankrijk

Daklozen met gebroken armen en enkels, ontstoken ogen, schaafwonden en andere blessures door politieoptreden. Minderjarigen slapen zonder beschutting in bosjes of onder bruggen en worden elke nacht uit hun slaap gehaald en verjaagd door de politie. Of opgepakt, van hun papieren, telefoon en slaapzakken en schoenen beroofd en dertig kilometer verderop in the middle of nowhere gedropt. Schurft, longontsteking en ‘ trenchfoot ’: Voeten vol blaren en zweren, aangetast door voortdurende blootstelling aan vocht, kou en gebrek aan hygiëne tot uiteindelijk necrose optreedt.

Hulpverleners belaagd met traangas en pepperspray door de ME om te verhinderen dat ze voedsel en slaapzakken uitdelen aan daklozen. Jongens en meisjes vallen in handen van mensensmokkelaars en verdwijnen van de radar. Alledaagse realiteit. Niet in de Filippijnen, Turkije of Rusland maar in Frankrijk. Maar er komt steeds meer protest.

Geen opvang, wel steeds meer vluchtelingen In het Noord-Franse havengebied komen na de gewelddadige ontruiming van het grote vluchtelingenkamp Le Jungle elke dag weer oorlogsvluchtelingen terug. In Calais zijn het vooral Eritreërs en Afghanen die graag naar Engeland willen: omdat ze er familie hebben of de taal spreken en ook omdat hen door mensensmokkelaars wordt wijsgemaakt dat de Britten hen snel aan werk en een huis helpen. Alleen is de Britse conservatieve regering gestopt met de gezinshereniging van minderjarige vluchtelingen uit Calais, zwaar tegen de zin van een meerderheid van het Britse parlement dat via het zogeheten Dubs-amendement de regering May verplicht om tenminste 3000 kinderen op te nemen.

Veel Britse gemeenten hadden al opvang en hulp geregeld en hulpinstanties procederen nu tegen de staat. Intussen betalen de Britten wel miljoenen voor de hekken rond de haven in Calais en ontzegt Frankrijk op last van het ministerie van Binnenlandse Zaken alle vluchtelingen in Calais, minderjarig of niet, elke vorm van opvang. Er mogen zelfs geen tenten worden opgezet en het keiharde politieoptreden is bedoeld als ontmoedigingsbeleid.

Als we Calais binnenrijden zien we om de haverklap groepjes vluchtelingen langs de weg. In de straat voor het particuliere depot waar hulpgoederen worden gesorteerd zitten ze ook: ze mogen niet op het terrein van het depot komen omdat de vrijwilligers die het depot runnen dan strafbaar zijn. Ik ben dit keer zonder medewerkers naar Calais gekomen om te verkennen welke hulp nodig is en of het überhaupt nog mogelijk is om hulp te verlenen aan vluchtelingen, gezien de opstelling van de Franse autoriteiten en het bijbehorende geweld van de CRS, de Franse ME. Alleen Johan van den Hout, provinciebestuurder in Brabant en lid van de Raad van Europa, vergezelt me. Hij is al vaker mee geweest: naar Le Jungle en het afgrijselijke, inmiddels verdwenen vluchtelingenkamp in Grande Synthe bij Duinkerken vorig jaar winter.

Raad van Europa De Raad van Europa heeft mensenrechten als kerntaak en al in oktober 2016 via Tomáš Boček, de Speciale Afgevaardigde voor migratie en vluchtelingen van de Raad, aangedrongen bij Frankrijk en Engeland op opname van minderjarigen, fatsoenlijke opvang en informatievoorziening voor alle vluchtelingen. Tot nu toe leggen de aangesprokenen het pleidooi naast zich neer. De GRETA, de Group of Experts on Action against Trafficking in Human Beings van de Raad van Europa, bracht op 28 juli een rapport uit over de toenemende handel in en uitbuiting van vluchtelingen- en migrantenkinderen in Europa.

Kinderen worden zowel seksueel uitgebuit als ingezet voor arbeid en criminele activiteiten. Hulpverleners in Frankrijk en Engeland bevestigen dit. De GRETA herinnert de meer dan 50 lidstaten aan hun plicht om mensenhandel en exploitatie van kinderen actief te bestrijden, voldoende middelen beschikbaar te stellen voor kinderbescherming, speciale aandacht te besteden aan migranten- en vluchtelingenkinderen en gezinshereniging mogelijk te maken.

Alleen vrijwillige hulpverleners Tot nu toe lappen Frankrijk en Engeland alle kritiek aan hun laars. Alleen een informeel ontstaan internationaal netwerk van kleine vrijwilligersorganisaties voorziet alle vluchtelingen in Noord- en Zuid-Frankrijk bij de grens met Italië zo goed en zo kwaad als het kan van voedsel, kleding en medische noodhulp. Officiële hulporganisaties zijn niet of nauwelijks betrokken omdat hun middelen door alle internationale humanitaire crises al tot het uiterste worden benut, maar vermoedelijk ook omdat ze onder druk worden gezet door de Franse autoriteiten. In het centrum van Calais bezoeken we een door de Communistische Partij aan vrijwilligers beschikbaar gesteld pand waar vluchtelingen ’s middags even op adem kunnen komen, naar de wc kunnen en hun telefoons opladen. Daar laten we een lading koffie, suiker, chocola, koekjes, melk en toiletpapier achter.

Vluchtelingen zijn voor hun basisbehoeften volledig afhankelijk van particuliere donaties. In de huiskamer van het pand is elke zitplaats gevuld met rustende jongens en mannen en enkele vrouwen. Franse en Deense vrijwilligers praten ons bij over de nijpende humanitaire situatie. Ze vertellen hetzelfde verhaal als Britten en Nederlanders eerder in het depot: elke dag komen er vluchtelingen bij maar de lokale politiek en Parijs doen niets behalve zowel vluchtelingen als hulpverleners keihard aanpakken.

De nieuwe Jungle ’s Avonds rijden we naar het veld op het industrieterrein vlakbij de oude Jungle wat nu al de nieuwe Jungle wordt genoemd, behalve dan dat er geen enkele schuilplaats is of mag worden gecreëerd. Vrijwilligers delen vanuit busjes warm eten en slaapzakken uit. Deze keer is er geen politie in de buurt. De meeste vluchtelingen hier zijn zo te zien jong, vaak zelfs minderjarig. Er zijn ook vrouwen en meisjes bij en we zien zelfs enkele kleine kinderen. Mensen dragen lagen kleding en soms een rugzakje en een opgerolde slaapzak. Al hun bezittingen moeten ze steeds bij zich hebben omdat ze in de openlucht slapen en de CRS elk moment kan komen om hen te verjagen en hun spullen af te pakken.

In het depot zijn om die reden vooral schoenen en slaapzakken niet aan te slepen. Die zullen we dus weer moeten gaan inzamelen naast kleding en (geld voor) eten. Een Afghaanse jongen zit in zijn eentje tegen een muur zijn eten te verorberen. Op de muur staat “Refugees welcome”, ook in Arabisch schrift. Hij wil niet op de foto maar vertelt wel meteen over wat hij meemaakt met de politie.

De CRS gebruikt pepperspray ook om watertappunten te vervuilen, pakt telefoons van hulpverleners af als die politieoptreden filmen, ook al mogen de hulpverleners dat volgens de Franse wet, en verhindert hen voedsel uit te delen. De Franse ombudsman heeft het handelen van de gemeente Calais en de politie veroordeeld. Een Franse rechter heeft boetes opgelegd die de gemeente stilzwijgend betaalt zonder haar aanpak bij te stellen. In Calais staan honderden huizen leeg maar ze zijn allemaal gebarricadeerd. Er is dus ruimte om vluchtelingen op te vangen maar de gemeente staat het niet toe. Dus slapen inmiddels zo’n vijfhonderd veelal jonge en minderjarige vluchtelingen buiten, in het bos, op het veld, onder bruggen, waar het kan, totdat ze weer worden weggejaagd of opgepakt en tijdelijk vastgezet.

Human Rights Watch Human Rights Watch heeft net het rapport Like Living in Hell, Police Abuses against Child and Adult Migrants in Calais uitgebracht, gebaseerd op eigen onderzoek onder hulpverleners en vluchtelingen. Wellicht gaat dat meer druk op de politieke ketel organiseren. De reputatie van Frankrijk op het gebied van mensenrechten is al slecht, gezien ook bijvoorbeeld de Roma-krottenwijken in Parijs en de uitzichtloosheid voor jongeren met een migrantenachtergrond in de  banlieus van de grote steden.

De methodes van de politie in Calais kunnen worden gezien als marteling en als grove schendingen van alle mogelijke Europese mensenrechtenverdragen. De Franse Raad van State heeft nu bepaald dat de gemeente Calais moet zorgen voor water en sanitaire voorzieningen, maar dat is het absolute minimum: mensen hebben nog geen dak boven hun hoofd, geen eten en geen informatie. Het is hoog tijd dat de Europese politiek echte maatregelen gaat treffen.

Wat te doen Eurocommissaris Frans Timmermans dreigde eerder dit jaar Oost-Europese landen die weigeren vluchtelingen op te nemen met zogenaamde inbreukprocedures en bijbehorende veroordelingen en boetes. Dat zou hij ook moeten doen met Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk wegens weigering van opvang en structurele schending van mensenrechten. Politieke partijen in Nederland en België moeten Timmermans daar in Brussel op aanspreken. Als vrijwilligers en als Europeanen kunnen wij dat doen met onze politieke partijen. De Franse en Britse ambassades mogen ook weten wat we vinden. En intussen kunnen we zelf het goede voorbeeld blijven geven aan onze politici en bestuurders door medemensen in nood bij te staan. Met voedsel, kleding, medische zorg, aandacht en informatie.