Liever een breed progressief midden dan het smalle van Klaas Dijkhoff

Vooral sinds het vertrek van Wilders uit het heilloze kabinet-Schoof wordt van alle kanten geroepen om een terugkeer naar het politieke midden.

Bij velen heeft die roep een bedenkelijk, vals nostalgisch tintje. Dromen de rechtspopulisten over een homogeen wit Nederland dat nooit heeft bestaan, maar dat zij graag willen terugkrijgen en desnoods met geweld, de roepers om het midden willen in feite hetzelfde. Terug naar een tijd die nooit heeft bestaan, die van poldermodel en bekwame bestuurders, van bereidheid om naar elkaar en de samenleving te luisteren en vervolgens compromissen te sluiten. De tijd van het maatschappelijk middenveld, of met een mooi woord, de civil society. Kortom, de tijd dat redelijkheid ons land regeerde en iedere burger door de overheid werd gehoord.

Ook Klaas Dijkhoff wil terug naar die tijd en heeft daartoe met een aantal van zijn voormalige VVD-spindokters – die propageren dat we alleen via onze onderbuik van het populisme kunnen worden bevrijd – een heuse actiegroep opgericht. Voor Ons Nederland, ‘voor het algemeen belang die de stille, milde meerderheid luid en duidelijk wil laten horen.’

In het Comité van Aanbeveling van VON zetelen onder anderen Lodewijk Asscher (PvdA), Robbert Dijkgraaf (D66) en Gert-Jan Segers (ChristenUnie). Volgens hen tekent zich tegenwoordig een veel fundamentelere scheidslijn af dan de oude tussen links en rechts, conservatief en progressief, namelijk democratisch versus antidemocratisch. De laatste categorie wordt volgens hen gevormd door de populisten. ‘Niet alleen in de extreme hoeken, maar over de volle breedte van de politieke cultuur waar compromis en gematigdheid met minder aandacht en stemmen beloond worden dan polarisatie en populistische reflexen.’ 

Ik moest vanwege die ‘volle breedte’ behalve aan BBB onmiddellijk denken aan Dijkhoffs partijleider Yeşilgöz, met al haar leugens over nareizen en haar karikaturale, trumpiaanse framing van GL/PvdA als een gevaarlijke linksradicale en antisemitische club. Ook aan de coulante en begripvolle houding van partijgenoot Van Weel tegenover de illegale burgermilitie die asielzoekers bij de grens wil tegenhouden, want dat is immers anti-democratisch.

Maar dan blijk ik het toch bij het verkeerde eind te hebben. ‘Terecht sluiten VVD en NSC nu uiteindelijk de anti-democraten uit.’  Want het gaat VON om ‘de schreeuwende minderheden aan de flanken’. Met wie overigens, zoals we hebben gezien, Dijkhoffs partij zich het afgelopen jaar in en buiten de coalitie heeft geëncanailleerd.

Binnen Schoof I met PVV en BBB en daarbuiten bedelend om steun van JA21, FvD en SGP.

De kwalificatie van de ‘flanken’ als gevaarlijk antidemocratisch treft dus ook Volt, SP, Denk en PvdD. Dijkhoff c.s. staat niet alleen in de traditie van het oude midden dat altijd zijn uiterste best heeft gedaan de flanken te desavoueren, te verketteren, verdacht te maken en als het niet anders kon, bij onderhandelingen te manipuleren. Maar ook in de huidige traditie van de trumpiaanse framing van Yeşilgöz. Volgens haar en Dijkhoff stemmen mijn politieke vrienden en ik dus niet alleen op partijen die gevaarlijk linksradicaal en antisemitisch zijn, maar vooral ook een bedreiging voor de democratie vormen.

Merkwaardig genoeg daarom zijn veel van mijn politieke vrienden zelfs een beetje enthousiast over VON. Ze wijzen daarbij op hun volgende stelling: ‘Een democratie moet leveren. Een huis voor iedereen, je gezin ook kunnen verzorgen met één inkomen, goed onderwijs voor onze kinderen, genoeg beschikbare zorg voor iedereen’. Dat willen wij toch allemaal?

Maar dat wilde Dijkhoffs partij de afgelopen jaren kennelijk niet, evenmin als de partijen van Dijkgraaf, Gert-Jan Segers en Asscher die alle een of meer keren aan een coalitie met de VVD hebben deelgenomen. Dan zwijgen we nog over het CDA van Balkenende – ook zo’n keurige middenpartij. Het smalle midden van de neoliberalen.

De afgelopen decennia hebben al deze partijen drastisch en schadelijk bezuinigd op Dijkhoffs woningbouw, onderwijs en zorg, waardoor de kwaliteit in deze sectoren dramatisch is afgenomen. Een situatie waar veel Nederlanders nu dagelijks onder lijden. Met als dieptepunt Rutte II, ook wel genaamd Rutte/Asscher. Bij het aantreden geroemd als het ultieme voorbeeld van een middenpartijencoalitie. De schadelijke gevolgen daarvan ervaren wij nog elke dag.

Daarom heb ik – jammer vrienden – in het geheel geen fiducie in VON, ik kan mij niet voorstellen dat de bovengenoemde partijen uit het smalle midden zich na de val van Schoof I opeens geheel nieuw uitvinden. Uitgezonderd de PvdA, mits zij zich inderdaad hernieuwt door de fusie met GroenLinks en daarbij neoliberale vleermuizen als Gerdi Verbeet, Ad Melkert, Rob Oudkerk en Arie van der Hek kan wegwuiven.

Vanwege mijn ongeloof aan een radicale vernieuwing van VVD, NSC, CU en CD ben ik het helaas ook oneens met het – overigens sympathieke – betoog van Raúl Klunder in Joop.

‘Klaas kwam niet’, schreef W.F. Hermans juni 1979 vanuit Parijs. Het ging hem om de beloften van Provo die nooit werden vervuld. Voor de constatering dat die van Dijkhoff niet worden vervuld hoeven we geen decennium te wachten.

Want het is dus vooral toon en volume die VON wil veranderen. ‘Waarde asielzoeker, het verdriet ons meer dan wij in woorden kunnen uitdrukken, maar wij zijn helaas gedwongen u de toegang tot ons land te weigeren. We beloven u daarbij alle steun toe te zeggen die u daarbij nodig acht en wensen u veel succes bij het vinden van een asiel elders. Dagelijks zullen wij u in ons gebeden gedenken.’

Zelfs die toon en volume is niet alleen een kwestie van semantiek. Bijvoorbeeld bij de term ‘oorlogsmisdaden’ voor het optreden van Nederlandse soldaten in de koloniale oorlog tegen Indonesië en ‘genocide’ voor dat van Israël in Gaza gaat het niet om scheldwoorden, maar om juridische categorieën die in beide gevallen door deskundigen zijn ondersteund. Toch werden ze afgewezen door het smalle midden van de neoliberalen.

Het smalle midden van Dijkhoff is ook uiterst benepen jegens de burgers. In een functionerende democratie hebben zij recht op een optimale en grondwettelijke bescherming in alle betekenissen van het woord. Maar VON heeft kennelijk absoluut geen oog voor de almaar groeiende verschillen in inkomen en vermogen. Stelt banken in staat om winsten te privatiseren en verliezen te socialiseren, terwijl volgens het CBS, SCP en Nibud steeds meer mensen onder de armoedegrens raken.

Het omhelst de lobbycratie van de grote vervuilende spelers in landbouw, industrie en transport, waardoor niet alleen de natuur en de leefomgeving – ter land, ter zee en in de lucht - van de burgers wordt bedreigd, maar ook hun gezondheid. Doet niets aan de klimaatcrisis.

Het smalle midden laat rijke burgers en multinationals weinig tot geen belasting betalen. Legt welvarende expats en buitenlandse studenten geen strobreed in de weg wanneer die voor wonen bedragen betalen die voor de meeste Nederlanders onhaalbaar zijn en geven de schuld aan vluchtelingen.

Het smalle midden blokkeert de ontwikkeling van het openbaar vervoer en wil demonstraties tegen zijn beleid verbieden.

Staat in strijd met de grondwet en internationale verdragen toe dat een politieke partij haar vrouwen uitsluit van de volksvertegenwoordiging.

Permitteert dat zogenaamde Slapp-advocaten uit de Zuidas ook hun eigen provinciale en gemeentelijke overheden (sic) kunnen bedreigen met financiële megaclaims. Gemeenten die overigens taken moeten vervullen waarvoor de landelijke overheid hun structureel veel en veel te weinig middelen verstrekt.

VON wil ook ‘een sterke economie die bouwt aan de toekomst. Dit alles in een weerbare samenleving die zich in een sterk Europa kan verdedigen tegen dreigingen.’ Die weerbaarheidseis pleit gewoon voor carte blanche voor defensie: geef de generaals al hun dure speeltjes. En Dijkhoffs economie wil kwantitatief sterk – groei, groei, groei – zijn, niet kwalitatief met slim en voortvarend groeien door minder uitstoot, gif en verspilling.

‘Dat is nu eenmaal de markt!’ zoals Markt Rutte altijd pleegt te zeggen.

Maar het is alarmerend dat steeds meer instellingen van cultuur, onderwijs en zorg de bezuinigen als een gegeven beschouwen. Zelfs hun bezorgde critici voorhouden ‘dat er nu eenmaal geen geld beschikbaar is’. Waarmee ze de protesten van hun eigen personeel smoren.

Tegen over het smalle midden van de neoliberalen moeten wij het brede midden ontwikkelen van politieke partijen en maatschappelijke organisaties die wel degelijk burgers optimaal en grondwettelijke willen beschermen en daarbij kennis, macht en inkomen fair willen verspreiden. Het nieuwe GroenLinks/PvdA zou hierbij een voortrekkersrol kunnen vervullen, mits zij ‘alle oude neoliberale vormen en gedachten laat sterven’ en naarstig nauwe samenwerking zoekt met D66, Volt, PvdD, Denk en SP.