Lijnen, geen vlakken

Wat meestertekenaar Peter van Straaten daarmee bedoelde is in éen oogopslag duidelijk voor wie zijn werk beziet. Lijnen, lijnen, lijnen die met een gekmakende precisie een gebouw neerzetten en met hetzelfde gemak complete interieurs inclusief gezellig borrelende feestgangers. Want die portretteerde hij maar al te graag, borrelende echtelieden, feest- en kroeggangers. Veelal begeleid door een kort zinnetje waaruit veel leedvermaak sprak. Empathisch leedvermaak, maar toch. Naar eigen zeggen trok hem dat ook het meest, de melancholische inslag van de mens, ‘Het Groot Onvermogen’ en het leed wat mensen elkaar ook ongemerkt kunnen aandoen.

Die emoties zijn ook zonder de tekstjes uitstekend te proeven in zijn tekeningen. De gezichten spreken boekdelen maar ook de lichaamstaal gaf van Straaten met schijnbaar groot gemak weer. Hij schetste nauwelijks maar was een uitstekend observator. Een beroepsvoyeur ook die zei nooit op zoek te gaan naar materiaal maar het overal gewoon ‘aantrof’. Die antenne is meerderen gegeven maar de wijze waarop hij die vervolgens aan het papier toevertrouwde was van een zeer zeldzame schoonheid. Dat die waardering een bepaalde groeicurve nodig had bewijst zich in het feit dat vroeg werk dat hij o.a. maakte voor de Televizier/Avrobode na gebruik gewoon werd weggegooid. Blijkbaar zag men zijn werk toen gewoon als getekende kopij zonder eeuwigheidswaarde. (Hieronder een van de drie werkjes die uit de redactionele prullenbak werden gered).

Zijn brille zit niet eens zo zeer in de smachtende vrouwengezichten en dikbewalde, treurige mannenkoppen maar vooral in de al te menselijke houdingen van zijn hoofdrolspelers. Het lamlendig achterover liggen, dronken ‘staan’ of verleidelijk sexy tegen een bar aan hangen. Lichaamstaal-deskundige had hij onder zijn deurbel kunnen schroeven. Het menselijk lichaam in zulke kenmerkende houdingen dat je hem bijna zou verdenken van het natekenen van foto’s (wat hij níet deed!). De meest onmogelijke ontspannen poses zoals een hond kan slapen of een kat zich schoon kan likken, teken het maar eens uit uw blote hoofd. Van Straaten deed niet anders. Het beeld zat al in zijn kop, er moest alleen even arbeid verzet worden. Op een goeie dag tekende hij er zomaar een stuk of drie.

Hij tekende zoals Carmiggelt schreef. De tekenaar heeft daarbij nauwelijks tekst nodig en de schrijver schreef zo beeldend dat een illustratie alleen maar af zou leiden. Carmiggelts ‘stukkies’ toverden de lezer het beeld in feite al tijdens het lezen op het netvlies. Toch hadden beiden een hoge waardering voor elkaars werk en zou van Straaten covers en illustraties leveren bij het werk van Carmiggelt. De drank was beider doem en muze al zweerde van Straaten niet bij de regelmaat die de grote schrijver aan de dag legde. Bovendien zag van Straaten tijdig het gevaar en temde het dorstige beest.

Volg, met de neus dicht tegen het papier, zijn lijnen en u zult versteld staan. Er is nauwelijks hapering of onvolmaaktheid zichtbaar. De trefzekerheid van een tekenende hand vervult mij altijd met groot geluk.‘Een gelukkige hand’ is dan ook de goed gekozen titel van een docu rond van Straaten.

Broertje Harm had ook al zo’n magische hand (hoewel een minder joyeuse lijn) waarmee hij de jeugdboekenserie ‘De schippers van de Kameleon’ van levendige illustraties voorzag. Jeugdwerk wat tussen neus en lippen vertoond wordt is al van een jaloersmakend hoog niveau. Van Straaten was van kind af vogelspotter en legde de beestjes minutieus vast in kleine meesterwerkjes. Die natuurliefde zou hem nooit meer loslaten maar toch speelde zijn oeuvre zich vooral af in huiskamers, kroegen en de grote stad.                                   

Gelukkig maar voor ons mensenspotters!