Linkse fusie kan aanzienlijke gevolgen hebben voor D66

Er zijn vast een heleboel vooruitstrevende stemgerechtigden te vinden die in geval van twijfel kiezen voor de grootste partij.

PvdA en GroenLinks besluiten zaterdag of ze samen verder zullen gaan. Door D66 worden de verwikkelingen ongetwijfeld met argusogen gevolgd. Als de twee linkse concurrenten op termijn fuseren, kan dat namelijk aanzienlijke gevolgen hebben voor deze partij. Ze moet het dan straks opnemen tegen één grotere concurrent, in plaats van tegen twee relatief kleintjes. Ik vermoed dat ze dat laatste veel liever doet dan het eerste.

Je kunt er natuurlijk over twisten of D66 links is of niet. In sociaaleconomisch opzicht staan de democraten waarschijnlijk tamelijk dicht bij de VVD. Als het daarentegen gaat om het asielbeleid, het klimaat of medisch-ethische kwesties is het verschil met PvdA en GroenLinks niet zo wezenlijk. Er zijn vast een heleboel vooruitstrevende stemgerechtigden te vinden die in geval van twijfel kiezen voor de grootste partij. De kans op een (min of meer) links alternatief voor premier Mark Rutte of een andere VVD’er is dan immers een stukje groter.

Maar of D66 bij de volgende verkiezingen meer zetels zal halen dan PvdA en GroenLinks afzonderlijk staat lang niet vast. Bij de Kamerverkiezingen van maart 2021 was er geen verschil van mening mogelijk. D66 kreeg 24 zetels, de PvdA 9 en GroenLinks 8. Sindsdien is er echter wel wat gebeurd. Niet dat PvdA of GroenLinks een enorme opmars hebben gemaakt in de polls, maar D66 is daarin wel een zeteltje of 10 gezakt.

Dat komt vooral door het ongeloofwaardige optreden van partijleider Sigrid Kaag. In de verkiezingscampagne wist ze heel wat kiezers te lokken met haar belofte van ‘nieuw leiderschap’. Maar vervolgens krabbelde ze steeds verder terug. Aanvankelijk wekte ze nog de indruk geen zaken meer te willen doen met de leugenachtige Rutte. Toch ging ze uiteindelijk door de pomp. Ze staakte het verzet tegen een nieuw kabinet met de orthodoxe ChristenUnie en accepteerde daarin de functie van minister van Financiën. Dat ze voordien nooit enige affiniteit met dat beleidsterrein aan de dag had gelegd, speelde bij haar keuze geen rol. 

D66 kwam daarna ook nog eens uiterst negatief in de publiciteit door een onverkwikkelijke #metoo-affaire. In hoeverre Kaag van alles wat er gebeurde op de hoogte was, is niet helemaal duidelijk, maar een fraaie rol in deze kwestie speelde ze zeker niet.

D66 is nu dus – althans volgens de peilingen – een stuk kleiner dan een dik jaar geleden. Virtueel niet heel veel groter dan PvdA en GroenLinks. Mochten deze partijen hun krachten bundelen, dan is D66 opeens niet meer de grootste partij aan de linkerkant van het politieke spectrum. Aarzelende stemgerechtigden zullen dan heel wat sneller voor de combinatie PvdA/GroenLinks kiezen. Waardoor D66 mogelijk nog meer zetels verliest.

Kunnen de democraten nog iets doen om deze ontwikkeling te keren? Niet veel, denk ik. Kaag vervangen door een andere partijleider lijkt me nauwelijks een optie. Het hoongelach uit de (extreem)rechtse hoek zou tot ver na de volgende verkiezingen duren. 

Misschien is Kaag – gek genoeg – trouwens wel het belangrijkste wapen dat de partij nog heeft. Geen enkele politicus wordt zo fel gehaat door de aanhangers van rechts als zij. Zij geldt als het toppunt van politieke correctheid, als woker dan woke. PVV-leider Geert Wilders en anderen stikken haast van woede als ze haar nogal bekakte stemgeluid horen. Voor links angehauchte kiezers kan dat een reden zijn ondanks alles toch maar op haar te blijven stemmen. Zelfs al zouden PvdA en GroenLinks de handen ineen slaan.