Mannen moeten in de spiegel kijken

De oproep "Geef ons de nacht terug" legt een pijnlijke realiteit bloot: vrouwen zijn niet vrij in de openbare ruimte. Waar mannen meestal zonder problemen ’s nachts door een stad lopen, maken vrouwen voortdurend afwegingen: welke route neem ik, wie loopt er achter me, wat hoor ik? Dat verschil is geen biologische natuurwet, maar het gevolg van structureel en hardnekkig geweld.

Laten we helder zijn: geweld tegen vrouwen is geen incident en zeker meer dan een importprobleem. Het is in de eerste plaats een probleem van mannen. In alle lagen van de samenleving, in iedere wijk, in elk land maken mannen zich schuldig aan intimidatie, mishandeling en seksueel geweld. Dat moet benoemd worden. Tegelijk: de meeste mannen zijn geen hufters, maar het zijn wél meestal mannen die dit geweld plegen. En dat maakt het een groot maatschappelijk probleem.

De cijfers liegen niet. In 2024 werden in Nederland 120 mensen vermoord, onder wie 44 vrouwen. Ruim de helft daarvan werd gedood door een (ex-)partner – bijna altijd een man. Daarnaast geven jaarlijks ongeveer 1,3 miljoen volwassenen aan slachtoffer te zijn van huiselijk geweld. Ook daar zijn de daders in overgrote meerderheid mannen. Seksueel geweld, aanrandingen, straatintimidatie: steeds weer hetzelfde patroon.

Dit zijn geen uitzonderingen, dit ís de donkere norm. En zolang we de verantwoordelijkheid buiten de dader leggen - bij 'de buurt', 'de cultuur' 'de nacht' of 'de omstandigheden' - verandert er niets.

Donkere straten of donker gedrag?
Extra verlichting, meer camera’s en extra politie kunnen helpen. Maar ze pakken de kern niet aan. Het probleem is niet de straat, maar het gedrag. Te veel mannen vinden nog altijd dat ze recht hebben op de lichamen, de tijd, de aandacht en de vrijheid van vrouwen.

Die houding ontstaat vroeg. Jongens krijgen te horen dat stoer gedrag normaal is, terwijl meisjes vooral voorzichtig en zorgzaam moeten zijn. Op school wordt flauwe seksistische humor vaak weggezet als het-kan-geen-kwaad jongensgedrag. Op de werkvloer is grensoverschrijding meestal een 'grapje'. En in de politiek worden vrouwen nog altijd sneller belachelijk gemaakt of bedreigd. Zolang dit gedrag wordt getolereerd, is iedere nieuwe lantaarnpaal slechts een doekje voor het bloeden.

• Wie vrouwen de nacht terug wil geven, moet mannen aanspreken. Individueel én collectief. Het gaat om opvoeding, verantwoordelijkheid en een nieuwe norm.

• Gelijkwaardigheid vanaf het begin. Jongens moeten leren dat respect geen optie is maar een plicht. Ouders, scholen en sportclubs moeten dat actief uitdragen.

• Onderwijs bieden over grenzen. Seksuele voorlichting gaat niet alleen over biologie, maar over toestemming, respect en wederkerigheid.

• Nultolerantie waar geen tolerantie past. Straatintimidatie, grof seksisme of handtastelijkheden op de werkvloer moeten meteen worden aangepakt. Geen excuses, geen wegkijken.

• Mannen aan tafel brengen en mannen aan tafel op tv die zich gedragen. Stop met alleen campagnes die vrouwen vertellen hoe ze zich moeten beschermen. Richt je op mannen, want zij moeten hun gedrag veranderen.

• Rolmodellen inzetten. Mannen die het goede voorbeeld geven, moeten zichtbaar zijn. In de klas, in de sportkantine en op de werkvloer.

• Geen tolerantie voor intolerantie. Ook culturele of religieuze opvattingen die vrouwen tot tweederangsburgers maken, verdienen geen bescherming. Integratie betekent gelijkwaardigheid accepteren, zonder uitzonderingen.

• Bewustwording vergroten. Niet één campagne, maar een lange adem. Alleen zo verdwijnen stereotiepe denkbeelden en machtsverschillen langzaam uit beeld. Attitude- en gedragsverandering door langdurige campagnes met inzet van veel middelen.

Sommigen vrezen dat streng optreden tegen intimidatie leidt tot een krampachtige omgang met seksualiteit. Maar dat is een vals dilemma. Flirten, verlangens en erotiek horen bij het leven. Het verschil is simpel: je moet het allebei willen. Keuzevrijheid en respect naar en voor elkaar.

En nog een kanttekening: ouderen, kinderen, dieren en mannen zijn ook heel vaak slachtoffer van geweld achter de voordeur (en op straat). Laten we die slachtoffers van weer meestal mannen-geweld niet vergeten. Het is een integraal probleem.

"Geef ons de nacht terug" is een moedige en broodnodige oproep maar er valt niks terug te geven. Mannen moeten meer zelfbeheersing hebben. Het evenwicht herstellen teruggeven betekent in de eerste plaats dat mannen zichzelf onder de loep nemen. Geweld en intimidatie blijven bestaan zolang we doen alsof het gaat om incidenten of uitzonderingen.

Geweld tegen vrouwen is een mannenprobleem. En dus ligt de oplossing ook bij mannen. Daarbij past geen gedoogbeleid voor overtuigingen die vrouwen als minderwaardig zien. Geen tolerantie voor intolerantie.

Pas wanneer mannen - van jongetjes op het schoolplein tot directeuren en religieuze sprekers - begrijpen dat hún gedrag de sleutel is, kan er iets veranderen.

De nacht teruggeven is belangrijk. Maar uiteindelijk gaat het om meer: het recht op veilig leven in vrijheid, op straat, thuis, in de sportzaal, de dansvloer en op het werk. Waardigheid en gelijkwaardigheid door mannen beter op te voeden en te vormen. Met nultolerantie voor macho-hufterigheid, maar wel met de schoonheid van liefde, verleiding en sensualiteit. Waar grenzen zijn en nee gewoon nee is en waar binnen wederzijds ja alles kan en mag.