Menselijke betrokkenheid tegenover egocentrische agressie

Nu ik een paar weken in het ziekenhuis lig voor een operatie aan mijn voet, besef ik hoe ik door liefde ben omgeven. Niet alleen mijn kinderen, kleinkinderen, partner, vrienden en familieleden, maar ook, en dat is hier en nu belangrijk, alle verpleegkundigen in het OLVG en nu in het Sarphatihuis. Zo belangrijk dat je niet gezien wordt als ‘medisch geval’, maar als mens met een medisch probleem.

Maar ook buiten het ziekteverblijf zie ik steeds meer of sta ik daar meer voor open hoe aardig en meelevend de meeste mensen zijn. Een aantal jaren geleden kreeg ik een nieuwe heup en sindsdien loop ik met een stok. Bij het in de tram stappen hoef ik die stok maar even te laten zien en er staan drie mensen op. In mijn vorige column schreef ik al hoe, ook politiek, belangrijk al die kleine vriendelijkheden zijn. Mensen willen gezien worden, gerespecteerd, meetellen, gehoord en als dat niet gebeurt, keren ze zich af van de maatschappij en al helemaal van de politiek. Kortom, medemenselijkheid op micro niveau legt de basis voor maatschappelijke structurele vooruitgang op macroniveau.

Wat ik ook constateer is dat het in feite zo weinig moeite kost. Een handreiking, een luisterend oor, een aanmoedigend gebaar, een glimlach. Relatief weinig moeite, zeker als je het vergelijkt met de enorme energie, tijd en moeite die een aantal agressieve staatslieden en militairen gebruiken om buurlanden te veroveren, mensen te vernederen en uit te buiten. Waarom? Waarom doen die  doorgeslagen ikke-ikke-ikke mensen dat? Behalve een verdedigend leger zou je een stroom psychologen en psychiaters op hen af moeten sturen.

Een aantal jaren terug schreef Rutger Bregman het boek ‘De meeste mensen deugen’. Ik schreef een recensie en zag dat Rutger zijn stelling goed onderbouwd had. Alleen zat ik met de vraag hoe het dan komt dat zoveel (vooral) mannen meedoen met de misdaden van Hitler, Stalin, Mussolini en andere dictators. Ik kwam erachter dat velen van die daden gepresenteerd werden als iets wat goed is. Voorbeelden: Hitler veroverde met zijn SS Oost-Europa en Rusland. Hij wilde daar ‘Lebensraum’ vestigen. Concreet betekent dit dat de daar levende bevolking zou worden weggejaagd of gebruikt als slaven op de boerderijen van Germanen – een hele misdadige zaak dus. Bij zijn werving voor de SS zei  hij echter dat de SS er was om het ‘Goddeloze communisme’ te verslaan. Veel mensen vonden dat laatste een goede zaak en melden zich aan. Hetzelfde gebeurde in Vietnam, het Rusland van Stalin en het leger van Franco. Elke keer worden mensen er ingeluisd door mee te doen aan iets misdadigs in de veronderstelling dat ze iets goeds doen.

Ook naar die mensen moeten we een leger psychologen en psychiaters sturen. Je ziet, voor humane progressieve mensen is er nog heel veel te doen.