Mensen stemmen niet met hun hoofd, maar met hun littekens

Stemmen is lang niet voor iedereen een rationele handeling. Het is niet zo dat we op verkiezingsdag allemaal ons verstand aanspreken, de partijprogramma’s naast elkaar leggen, wat cijfers vergelijken en dan netjes ons vakje rood maken.

Zo werkt het voor veel mensen niet.

Veel mensen stemmen helemaal niet met hun hoofd. Ze stemmen met hun zenuwstelsel. Met hun littekens. Met hun angst om opnieuw vergeten te worden. Met alles wat ze hebben moeten missen.

We dragen allemaal onze eigen geschiedenis mee het stemhokje in. Grote verhalen van verlies, vernedering en vervreemding. Kleine, hardnekkige gevoelens van niet gezien worden. Ervaringen waarin iets werd weggenomen, zoals waardigheid, bestaanszekerheid, erkenning, en wat nooit echt is teruggekomen.

En dan komt daar een politicus die zegt: “Jullie zijn verraden. Maar ik zie het. Ik zie jullie.” Deze ene zin doet meer dan een heel verkiezingsprogramma. Want eindelijk is daar iemand die jouw gevoel begrijpt en serieus neemt. Die niet verzacht of verklaart, maar bevestigt. Hij (niet altijd, maar meestal een ‘hij’) wijst niet op nuance, maar rechtstreeks op schuld. Niet op beleid, maar op pijn.

Het is verleidelijk om dan te volgen. Niet omdat je dom bent. Maar omdat het troost. Omdat het oplucht. De politicus stelt zich op als beschermer, als wreker, als redder. Hij lijkt de eerste in lange tijd die zich om jou bekommert.

Maar wie beter kijkt, ziet iets anders: geen oprechte zorg, maar honger naar macht. Geen compassie, maar controle.

Je hoort jezelf dingen zeggen die je eerder nooit had geduld. Je kijkt weg van uitspraken en gedragingen die je vroeger over een grens vond gaan. Je begint te geloven dat hij onmisbaar is. Dat wie hem tegenspreekt, jou verraadt.

Het patroon is niet nieuw. Het lijkt op wat we kennen uit destructieve relaties. Eerst de warmte, de aandacht, de bevestiging: “Met mij ben je veilig.” Dan volgt de isolatie. De verdachtmaking van andersdenkenden. En uiteindelijk de eis van volledige loyaliteit: “Wie mij tegenspreekt keert zich tegen jullie allemaal.” Eerst het vertrouwen, dan de emotionele afhankelijkheid.

Tot je vergeet hoe het voelde om vrij te denken.

De politicus is niet langer de vertegenwoordiger, hij ís het volk. En wie hem bekritiseert verraadt het collectief.

Zo wordt trauma politiek gereedschap. Om te beheersen. De oprechte pijn van mensen wordt ingezet om macht op te bouwen. Niet hun vrijheid, maar hun afhankelijkheid wordt groter. En het werkt, helaas.