Met deze sleetse premier zullen wij de oorlog niet winnen

Hij laat te veel mensen in de kou staan

Zeshonderdduizend gezinnen leven in energiearmoede. Ze zitten in een koud en tochtig huis. Zonder de maatregelen van de regering zouden het er een miljoen zijn zo blijkt uit een analyse van TNO. Kinderen uit zulke milieus zijn vaker ziek. Ze worden bijvoorbeeld meer dan gemiddeld getroffen door astma. Überhaupt maken gezinnen die door energiearmoede getroffen worden meer zorgkosten. Dit alles wordt geduld door een politieke klasse die in de eigen kantoren een temperatuur van 21 graden handhaaft omdat het technisch zo moeilijk is die naar beneden te brengen.

De zeshonderdduizend gezinnen betalen een hoge prijs voor het feit dat het een Nederlands doel is Oekraïne te helpen bij het winnen van de oorlog tegen Rusland. De energiearmoede wordt immers voor een belangrijk deel veroorzaakt door de economische strijdmiddelen – sancties et cetera – die wij tegen het regime van Vladimir Poetin inzetten. Zo ontstaan omstandigheden waarin de ene burger met de rug tegen de muur wordt geduwd, terwijl de andere juist spekkoper is. Denk hierbij aan de energieproducenten als meest pregnant voorbeeld. Ook in de jaren achter ons  was dat het geval. Corona heeft bijvoorbeeld supermarkten en menig webwinkel aan excessieve winsten geholpen terwijl andere bedrijfstakken alleen dankzij overheidssteun nog net overeind bleven. Ook toen visten tijdens lockdowns tal van slachtoffers helemaal achter het net van de overheidssteun.

In extreme situaties zoals we die al drie jaar beleven, zorgt een verantwoordelijke regering ervoor dat de lusten en de lasten eerlijk verdeeld worden. Wie vanwege de bijzondere omstandigheden in de financiële problemen raakt, moet op effectieve hulp kunnen rekenen. Excessieve winsten daarentegen moeten met de gemeenschap worden gedeeld. Dat kan door een bijzondere belasting. Hoe dan moet, heeft de liberale minister Willem Treub al tijdens de Eerste Wereldoorlog laten zien. Hij vergeleek bij elk bedrijf de winsten uit het laatste vredesjaar met die tijdens de oorlog. Waren zij ongewoon hoog dan volgde belastingheffing tenzij zo’n ondernemer kon aantonen dat het toch echt zijn ongewoon zakenmanschap was, dat er achter zat. De bewijslast was omgekeerd. Dat kan nu ook. Overigens heeft die oorlogswinstbelasting van Treub er toe geleid dat in Nederland het beroep van belastingadviseur ontstond.

Alleen als lusten en lasten over de hele bevolking worden uitgesmeerd, blijft er voldoende draagvlak voor ons non-belligerente bondgenootschap met Oekraïne. Anders gaan mensen zich massaal afvragen waarom zij de rekening gepresenteerd krijgen en een ander profiteert. Ook kunnen er tegenstellingen ontstaan tussen de oorlogswinstmakers en de verliezers.

De regering lijkt dit niet in te zien. Onze sleetse premier heeft samen met zijn beoogd opvolger Edith Schippers de aanval geopend op de PvdA en GroenLinks, die negen belastingen zouden willen verhogen zodat de hardwerkende Nederlander klem komt te zitten. Dat zegt een leider onder wiens eindverantwoordelijkheid Nederland in tal van crises is verzeild geraakt: een wooncrisis, een asielcrisis, een zorgcrisis, een onderwijscrisis, een stikstofcrisis, een energiecrisis, een defensiecrisis. Allemaal ontstaan óf vanwege maatregelen óf vanwege uitstelgedrag door de kabinetten Rutte. Een beleid ook dat bijna alle burgers gedurig of op een gegeven moment in de portemonnee voelt. Of door andere omstandigheden, bijvoorbeeld dat kinderen op hun vijfentwintigste nog noodgedwongen bij vader en moeder thuis wonen.

Dit zijn niet de leiders die wij in de huidige situatie nodig hebben.  Ze zijn te frivool en te zeer behept met verouderde denkbeelden om de werkelijke ernst van de situatie in te zien. Ze zijn in hun warme kantoren niet in staat tot verbindend leiderschap. Met hen zullen wij de oorlog niet winnen.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Deze week: staat de vrijheid van meningsuiting onder druk? Of keren oude tijden van onderdrukking terug?