Met Trump is het onbegrensd kapitalisme een dictatuur aan het worden

Met Trump als de nieuwe Ceasar aan de macht wordt het voor mij duidelijk dat het kapitalistisch imperium zijn toppunt heeft bereikt. Dit is een eeuwenlang proces geweest, dat al in de Nederlandse Gouden Eeuw begon, met de Industriële Revolutie een grote versnelling kreeg en gedurende de laatste 50 jaar in de laatste fase terecht aan het komen is. Met het binnenhalen van Elon Musk als grootverdiener en ultieme vertegenwoordiger van de kapitalistische ideologie, is de coup compleet en zou je het kapitalisme een dictatuur kunnen noemen die al zijn democratische en regulerende tegenkrachten heeft uitgeschakeld. In beeldspraak zou je kunnen zeggen dat de rups zich heeft volgevreten voor hij sterft en er vanuit een hele nieuwe structuur de vlinder van een nieuwe samenleving gebaseerd op menselijke, ecologische en verbindende waarden, geboren wordt. Dit beeld werk ik in dit artikel uit.

Laten we beginnen in de 17e eeuw. Een interessant boek daarbij om te lezen is Herengracht 502 van Leo Balai. De ondertitel is; slavenhandel, geweld en hebzucht van 1672-1927. De schrijver schetst het beeld van Nederland als centrum van de wereld in de 17e eeuw, waarbij particulier initiatief van de WIC en VOC ondersteund door de overheid, in dit geval de gemeente Amsterdam, tot grote successen leidde. Ja, successen voor een elitegroep die zich vestigde aan de op dat moment nieuwe Herengracht in Amsterdam. Daar profiteerden natuurlijk ook anderen van en Amsterdam breidde zich in een eeuw tijd uit van 50.000 naar 200.000 inwoners. 

Dat er in die tijd een half miljoen slaven werden verhandeld was geen (moreel) probleem, integendeel, het was zeer lucratieve handel. Mensen uit Afrika werden niet als gelijkwaardige mensen gezien, maar als een ding, een object, een gebruiksvoorwerp waar veel geld aan viel te verdienen. Herengracht 502 is interessant, want het is vanaf 1927 de ambtswoning van de Amsterdamse burgemeester, nu dus Femke Halsema. Zou zij weten wie de vorige bewoners waren en welke link zij hadden met bijvoorbeeld de slavenhandel in de 17e eeuw? Ik denk het wel. Naast de ingang van het pand is in 2006 een gedenksteen onthuld met de tekst; In dit huis woonde en werkte tot 1690 Paulus Godin, bewindvoerder van de WIC en directeur van de Sociëteit van Suriname. In deze functies was hij verantwoordelijk voor het opkopen en verkopen van Afrikanen die tot slaven werden gemaakt en vervoer werden naar het Caribisch gebied, het vroegere West-Indië.

We maken nu een sprong naar de vorige eeuw. In de jaren 80 kwam onze Westerse samenleving, die zijn macht had verkregen door het in de vorige alinea’s beschreven koloniale verleden, in een economische crisis terecht. Een vastgelopen economische motor inclusief grote wereldwijde werkeloosheid plus een oliecrisis deden de toenmalige politieke leiders (Thatcher, Reagan, Kohl en in Nederland Lubbers) besluiten om vrij baan te geven aan het kapitalisme en begrenzingen vanuit de overheid los te laten. Dit neoliberalisme zou de economie er weer bovenop moeten helpen.

Vanaf dat moment werden de democratie en zijn regulerende waarden ondergeschikt gemaakt aan de kapitalistische waarden van de vrije markt, concurrentiestrijd en het recht van de sterkste. Dat is niet iets wat nu pas gebeurt met het aan de macht komen van Trump in de VS. Dat is wat bijna 50 jaar geleden in gang is gezet en werd ondersteund door alle politieke partijen zowel rechts als links. De PvdA legde zijn politieke veren af en ondersteunde later onder andere een VVD-kabinet met alle gevolgen van dien voor de partij en waar ze nog steeds mee worstelt; de eigen identiteit. Zoals de hele overheid als belangrijkste onderdeel van de linkse politiek worstelt met hun integere en betrouwbare identiteit.

Dat is al eeuwenlang zo, zie de medeplichtigheid aan de slavenhandel in de 17e eeuw. Zie ook de onmenselijke houding van de overheid in Limburg gedurende de steenkoolwinning in de mijnen, te zien in de indrukwekkende serie Het stof daalt. Zie ook de vergelijkbaar onmenselijke houding van de overheid bij de gaswinning in Groningen en de schade die dit toebracht aan huizen van burgers, zoals de schade aan de longen van de mijnwerkers de vorige eeuw. De overheid doet steeds opnieuw de grootste moeite om voor de schade aan burgers geen verantwoordelijkheid te nemen. Moet ik het nog hebben over de Toeslagenaffaire en de afhandeling daarvan? De overheid heeft geen tegenstander nodig om zich ongeloofwaardig te maken, dat doet het zelf. 

Het is dus niet gek dat de overheid en regulering van de overheid, het vertrouwen bij de burger heeft verloren en deze dus kiest voor de sterke man of (in Italië) vrouw. Extreemrechts maakt dankbaar gebruik van het wantrouwen van de burger en zegt dat de overheid het grote kwaad is. Vertrouw op ons, wij zijn innovatief, wij geven de burger zijn vrijheid weer terug. De immigranten zijn het probleem, ons volk eerst. Een giftige combinatie van zondebok politiek, nationalisme, zuiverheid van het eigen volk en een onbegrensd economisch, kapitalistisch systeem.

Het is een van de speerpunten van de extreemrechtse politiek van Trump; de macht van het kapitalistische systeem te vergroten en alles wat dit beperkt weg te werken. Trump is in die zin de Caesar van het kapitalistische imperium, dat al eeuwen bezig is zich uit te breiden en herinneringen oproept aan het Romeinse Rijk en het Brits imperium. Trump gaat enkel in zee met landen en bondgenoten die zich aan dezelfde kapitalistische uitgangspunten houden, waar hij van kan profiteren en verovert desnoods andermans grondgebied (Groenland, Panamakanaal). Iedereen die niet voor mij is, is tegen mij en zal ik bestrijden, wreken, kapot maken, het land uitzetten. Het opnieuw groot maken van Amerika gaat bovendien gepaard met het onmenselijk behandelen van minderheden, net als in de 17e eeuw Nederland dat deed met Afrikaanse slaven. Over geweld gesproken.

Waar in de jaren 80 van de vorige eeuw de politiek alle ruimte gaf aan het kapitalisme, gaat Trump nu een stap verder en haalt kapitalistische grootverdieners zoals Elon Musk de politiek binnen. Dat maakt de coupe van het kapitalistisch, neoliberaal systeem compleet; in 50 jaar tijd zijn de democratische en regulerende tegenkrachten volledig buitenspel gezet. De macht van Big Tech, Big Food, Big Pharma gaat onder de invloed van Trump alleen maar groter worden, net als de kloof tussen armen rijk. Net als de schade aan mens en natuur. Het doel van het eigen gewin (zie het op de markt brengen van een eigen cryptomunt) heiligt alle middelen. Over hebzucht gesproken. Greed is good. In al zijn vormen.

Er zijn mensen die zeggen dat je niet meer moet denken in links of rechts. Ik denk dat de enorme, mondiale machtsstrijd die gaande is wel degelijk gaat over links (meer overheidsregulering) en rechts (weinig tot geen overheidsregulering). Ik denk echter dat de oplossing, de redder inderdaad niet te vinden is buiten onszelf of in een linkse of (extreem) rechtse politiek. Integriteit en betrouwbaarheid en de van daaruit noodzakelijke transitie begint IN onszelf, in het contact met onze essentie, ons hart, ons gevoel. Dat is voor mij het antwoord op de storm die woedt aan de buitenkant, in het collectief, in het groepsdenken. Ons ankerpunt zit in onze individualiteit, onze autonomie en de kleinschalige verbindingen met onze medemens die daar het gevolg van zijn.

Jan Rotmans had een sterke post op LinkedIn waarbij hij de huidige polarisatie duidt als teken dat er onder de oppervlakte een grote verandering gaande is, een transitie. Een transitie die gepaard gaat met bewustzijnsverandering. De nieuwe samenleving gaat voorbij aan de polariteit tussen links of rechts denken en wordt als een bospad door mensen zoals jij en ik in kleine initiatieven opgebouwd. Los dus van de kapitalistische snelweg van Big Tech, Big Food of Big Pharma. Mensen in contact met hun binnenkant die samen zorgdragen voor hun wonen, bestuur, gezondheid, eten, vervoer, communicatie, energie etc. Zij maken wel gebruik van technologie zoals AI, maar laten zich niet bepalen door deze technologie en degenen die dit bezitten en hiervan door het kapitalistisch systeem buitensporig profiteren. Zij consumeren het leven niet langer zoals het kapitalisme ons opdraagt, maar geven het zelf vorm. Daar zijn als je het wilt zien al talloze voorbeelden van. Dat huis van de nieuwe samen-leving wordt nu nog onder de oppervlakte opgebouwd en komt pas boven de grond als het oude, zieke en doorgeslagen systeem zichzelf ten gronde heeft gericht. 

Trump en zijn vrienden zijn voor mij niet de oorzaak, maar de representatie van een louter op materie gericht economisch systeem dat lijkt op een volgevreten rups die stervend is en waar vanuit de vlinder van een nieuwe samenleving geboren gaat worden. De storm en chaos die Trump op dit moment ontketent, zou dus wel eens het begin kunnen zijn van een nieuwe lente die zich onzichtbaar aandient, precies zoals in deze tijd van het jaar in Nederland.