Met z’n allen op dat hele kleine stukje aarde

Zo’n 27 jaar geleden zongen we mee met de hit over 15 miljoen mensen op dat hele kleine stukje aarde. Inmiddels wonen er op datzelfde stukje 18 miljoen mensen. Dan bieden we ook nog ruimte aan ruim een kwart miljoen melkkoeien, ruim een miljoen vleeskoeien en kalveren, bijna 100.000 paarden en pony’s, ruim 11 miljoen varkens, ruim 800.000 schapen, ruim 600.000 geiten en bijna 100 miljoen kippen. En dan zijn er nog meer dan 27 miljoen huisdieren. Ook hebben we veel ruimte nodig voor kennis en IT-ontwikkeling, industrie en dienstverlening, Nederland distributieland, bomenteelt en sierbloementeelt, akkerbouw, fruitteelt en woningbouw.

Als we zo over de jaren heen kijken is ons economische systeem gebaseerd op groei en op innovatie. Dat model hoort bij een kenniseconomie gekenmerkt door bevolkingsgroei. De nadelen van deze trend worden ook steeds meer zichtbaar. We hebben problemen bij de verdeling van onze ruimte en woningen maar we worden ook steeds vaker geconfronteerd met de ecologische en maatschappelijke grenzen als gevolg van toenemend energieverbruik, de uitstoot, CO2 en de bedreiging van en toenemende eisen aan gezondheid. We worden niet alleen steeds ouder en zwaarder, wat leidt tot allerlei fysieke kwalen, we voelen ook steeds meer de zwaarte van het leven en van het samenleven in een kleine ruimte. Er is een groeiend aantal jongeren met burn-outklachten, en mensen ervaren vaker eenzaamheid. Dit geldt extra voor mensen met een laag inkomen en weinig ontsnappingsmogelijkheden. Het vertrouwen in de overheid neemt af, en de polarisatie en tegenstrijdige belangen nemen toe. Het gebruik van sociale media speelt hierbij een belangrijke rol, omdat daarin extra emoties en gevoelens van afkeer worden opgeroepen.

Dat was te zien bij de reacties op X naar aanleiding van de benoeming van Sigrid Kaag tot VN-gezant bij de wederopbouw van de Gazastrook. Enerzijds waren er woorden van waardering en bemoediging, maar er waren ook schofferende verwijten en commentaren. Blijkbaar voelen veel mensen zich gefrustreerd en gelegitimeerd om vuil te spuwen naar hen die in hun visie tot de elite behoren. Dat geldt zeker voor de mensen die zich in hun bestaanszekerheid bedreigd voelen, die mee moeten in transities waar zij nooit om hebben gevraagd, en die de toekomst vrezen omdat die niet veel goeds voor hen in petto heeft. Mevrouw Kaag is voor hen de belichaming van de hoog opgeleide en fors verdienende elite, die zo netjes kan verwoorden wat goed voor ons is, maar die zelf regelmatig vervuilende vliegreizen maakt, en in chique hotels verblijft.

Mensen sluiten graag hun ogen voor het onvermijdbare gegeven dat er met zoveel mensen en bezigheden in ons land pijnlijke keuzes gemaakt moeten worden. Ze denken dat het sluiten van de grenzen, het herstellen van traditionele waarden en het herintroduceren van de VOC-mentaliteit de oplossing biedt. Weg van het enge globalisme en afsluiten voor de wereldproblematiek. Maar tegelijkertijd bestellen velen van ons wel spullen bij AliExpress of Temu, kopen een Japanse auto, en boeken een goedkope vakantie in Turkije.

We zullen voor de toekomst moeten nadenken over langer doorwerken, versobering in onderwijs, zorg, wonen en consumeren en hoe de economie concurrerend blijft. Dat doet meer pijn bij de gewone man en vrouw, dan bij de elite. De vertegenwoordigers van de partijen die een nieuw kabinet moeten gaan vormen zijn niet te benijden.