Misschien staan de beste stuurlui toch aan wal

Een andere bestuurscultuur en een beter functioneren van macht en tegenmacht zullen in Nederland nooit gerealiseerd kunnen worden als de tekortschietende competenties van politici, bestuurders en ambtenaren niet kritisch tegen het licht worden gehouden.

Bij de toeslagenaffaire, Het Groninger gasdossier en niet te vergeten de eerder geopenbaarde dossiers over tal van andere zaken waarin iets is misgegaan, wordt de incompetentie van verantwoordelijke politici en ambtenaren tot nu toe niet openlijk aan de kaak gesteld. Gebrek aan voldoende zelfreflectie op eigen competenties voor the job to do en teveel focus op macht kunnen een hoop van wat er mis ging in voornoemde dossiers gemakkelijk verklaren.

Gelukkig waren er de leden van de grootste partij van Nederland, de VVD,  die in hun eigen gelederen deze discussie aan gingen. Nog wel over hun eigen Tweede Kamerfractie, waarvan het merendeel afkomstig blijkt te zijn uit het overheidsapparaat zelf. Vanuit hun bubbel in het publieke domein moeten zij als parlementariërs belangrijke besluiten nemen over alle onderdelen van de Nederlandse samenleving. Voor de Nederlandse burgers die toch al weinig vertrouwen in politici hebben een weinig opbeurende vaststelling. Zeker niet om met enig vertrouwen een onzekere toekomst tegemoet te moeten treden.

Misschien staan de beste stuurlui toch aan wal. Waarbij met aan “wal” wordt bedoeld: buiten de overheid elders werkzaam.

Soms duiken competente mensen voor bepaalde zware overheidsfuncties onverwachts op. Zoals Ernst Kuipers of zijn collega Marcel Levi. Die zou je graag het ministerie van VWS toevertrouwen. Tijdelijk coronagezant Feike Sijbesma ook.

Opvallende overeenkomst tussen deze drie uiterst competente professionals is hun verholen of soms minder verholen geuite kritiek over het gevoerde overheidsbeleid ten aanzien van onderdelen van de aanpak van de coronacrisis. Kritiek die te herleiden viel tot incompetenties van betrokken ambtenaren/bewindspersonen ten aanzien van de door hen te verrichten taken en functies. Daarbij moet nadrukkelijk gesteld worden dat die bewindspersonen en ambtenaren zelf feitelijk niets te verwijten valt, anders dan een gebrek aan zelfreflectie ten aanzien van aanwezige feitelijke competenties.

Weten hoe macht werkt en bekend zijn met achterkamertjespolitiek en het uit de wind houden van bewindspersonen, wil niet zeggen dat je met die kwalificaties elke functie ook maar kunt en moet accepteren en vervullen. Gevraagd worden wil niet zeggen dat je het ook altijd moet doen.

Dit door de VVD gestarte debat over competenties en achtergrond van de eigen fractie kan als onderwerp niet hoog genoeg op de formatieagenda geplaatst worden. Het is nu aan alle andere politieke partijen om dit voorbeeld van de VVD te volgen. Dan vallen er minder politici, bewindspersonen en ambtenaren uit door een burnout omdat voor hen vermoedelijk de wetmatigheid van het in 1969 ontdekte Peter Priciple opgaat: “ In a hierarchy every employee tends to rise to his level of incompetence. “