Mogen bedrijven vanaf nu zelf bepalen wanneer ze de wet gaan naleven?

De statiegeldellende in Nederland duurt voort. En dan heb ik het niet over de lange rijen voor de statiegeldmachines, maar over het bedrijfsleven dat een goedwerkend systeem blijft saboteren. Want waarom kunnen wij met onze blikjes en flesjes niet terug naar elk verkooppunt? En hoe zit het met die miljoenen euro’s die de industrie verdient aan alle verpakkingen die niet terug worden gebracht?

Het systeem is slecht opgezet, en dat blijkt ook uit de inzamelpercentages. Vorig jaar kwam slechts 68% van alle plastic flessen retour, terwijl het bedrijfsleven wettelijk is verplicht om vanaf 2022 jaarlijks minstens 90% weer in te zamelen. Dit is dus een wetsovertreding die het bedrijfsleven snel moet en wil herstellen. Althans, dat zou je denken toch?

Het Afvalfonds Verpakkingen, juridisch aanspreekpunt namens de bedrijven, werd wegens deze slechte prestatie door de inspectie verplicht een verbeterplan in te dienen. Het doel hiervan is om zo snel mogelijk het inzamelpercentage op te hogen en aan de wet te voldoen. Nadat de inspectie hun eerste poging als “onvoldoende” beoordeelde, kwam het Afvalfonds maandag met een tweede verbeterplan. Dit was een persbericht, vergezeld door een document van 81 pagina’s vol tabellen en schema’s. “Een ambitieus plan”, aldus een woordvoerder.

Het is gemakkelijk om jezelf te verliezen in alle cijfers of om onder de indruk te zijn van het lange rapport. Maar als we het platslaan, is de hoofdboodschap van het Afvalfonds simpel: zij zijn van plan om de doelstelling pas per 2026 te gaan halen. De kern van het ‘verbeterplan’ is dus dat de verpakkingsbazen de wet met nog eens 3 jaar naast zich neer willen leggen. Krommer dan dit wordt het niet. Het plan richt zich minder op effectieve oplossingen (die overigens al lang bekend zijn) dan op het aandragen van argumentatie waarom er meer tijd nodig is. Kortom, dit is geen integere poging om snel aan de wettelijke doelstelling te voldoen, maar om er onderuit te komen.

Het is ook niet de eerste keer dat het Afvalfonds zichzelf boven de wet plaatst. Ze zijn recidivist. Zo stond het zwart op wit dat statiegeld op blikjes op 31 december 2022 van start moest gaan. Maar ook hier deelde het Afvalfonds met een persbericht mede dat ze pas op 1 april 2023 een systeem operationeel zou hebben. Na een korte rechtszaak kregen ze hun zin. Welk nut heeft wetgeving nog, als bedrijven deze links en rechts naast zich neer kunnen leggen wanneer het niet binnen hun eigen agenda past?

Want ondertussen verdient het bedrijfsleven jaarlijks miljoenen aan niet-geïnd statiegeld. Alleen al in 2022 bleef er 84 miljoen euro in het systeem hangen, en dit waren alleen nog maar de flessen. Vanaf april dit jaar zitten daar ook de blikjes bij die in veel grotere getale op de markt worden gebracht - tel uit je winst.

Hard optreden vanuit de inspectie is nu een vereiste. Het Afvalfonds dient keer op keer haar eigen belangen en haalt haar schouders op voor wetgeving. Om dit voor eens en altijd een halt toe te roepen, zijn gigantische dwangsommen nu onvermijdelijk.