Mythes rond schaliegas

In Trouw van vrijdag 19 april betoogt geopolitiek strateeg Rob de Wijk wederom dat schaliegas een geopolitieke gamechanger is die de positie van Europa in de wereld ondermijnt. Hij doet dat in een betoog waarin hij oproept de discussie op basis van feiten te voeren. Ik zou hierbij Rob de Wijk willen vragen het zelfde te doen. Zijn voortdurende pleidooi voor Europees schaliegas begint zo langszamerhand een beetje emotioneel te worden.

Volgens De Wijk moet Europa meer investeren in haar legers omdat de schaliegas- en schalieolieboom in de VS er toe zal leiden dat de Amerikanen zich minder gaan bemoeien met het Midden-Oosten. Europa zal zijn eigen boontjes moeten doppen en zelf de toegang tot olie en gas moeten kunnen afdwingen.

De Wijk herhaalt daarmee een populaire mythe. De mythe dat de VS onafhankelijk zullen worden van buitenlandse olie en het zwarte goud voortaan uit eigen bodem zullen fracken . En de fabel dat dit de Amerikanen immuun zou maken voor wat er in de rest van de olieindustrie gebeurt. Droombeelden van olieverslaafde lieden die niet onderbouwd kunnen worden door data. Europa zou er beter aan doen in te zetten op duurzame energie van eigen bodem in plaats van de steeds riskantere en steeds grotere afhankelijkheid van olie en gas.

Op de allereerste plaats: de VS worden niet onafhankelijk van olie-import. Op dit moment bedraagt die import 11.4 miljoen vaten per dag op een gebruik van 18.8 miljoen vaten. In een realistisch scenario bereikt de schalieolieproductie in de VS een niveau van een 2,3 miljoen vaten per dag rond 2015 om daarna weer sterk te dalen. De schalieoliegebieden in de VS zijn beperkt van omvang en de gemiddelde boorput binnen 24 maanden zo goed als uitgeput. De olieboom, hoe indrukwekkend ook,  zal van korte duur zijn, zeker omdat de dalende productie van ‘normale’ olie in Alaska en de Golf van Mexico de nettowinst van de schalieolie boom langzaam uitholt.

Ook de hype rond schaliegas loopt in de VS op zijn eind. De aardgasprijs in de VS is in een jaar verdubbeld, maar nog steeds ver verwijderd van de kostprijs van deze dure vorm van gaswinning. Door dat steeds meer schaliegasbedrijven in de problemen raken en investeringen worden terug geschroefd is de productie gestagneerd en het aantal boringen gedaald. En ook hier bestaat de helft van de aardgasproductie uit nog steeds dalende conventionele aardgaswinning.

Daarnaast wordt olie, anders als aardgas, verhandeld op een internationale markt. Het is daar dat de prijs wordt bepaald, en dus zullen de VS altijd de impact voelen van de ontwikkelingen op die internationale oliemarkt. Een markt die gedomineerd wordt door sterk stijgende productiekosten, toenemende schaarste en dus het verviervoudigen van de olieprijs in de afgelopen tien jaar. Ook hier worden de indrukwekkende productiecijfers in de schalieoliegebieden geëvenaard door de even indrukwekkende productiedaling in bijvoorbeeld de Noordzee en Mexico.

De olieindustrie heeft zijn hoop op groei onder andere gevestigd op peperdure schalieolie buiten de VS, en op Irak. Zo is Shell deze week samen met een door Poetin gecontroleerd bedrijf begonnen aan een poging de omvangrijke schalieoliereserves van West-Siberië boven de grond te krijgen. Ongetwijfeld beseffend dat Poetin ditmaal de voorwaarden bepaalt.

Ook probeert het bedrijf samen met een Iraaks staatsbedrijf en ExxonMobil een van de grootste olievelden ter wereld, in het zuiden van Irak, te gelde te maken. En ondervindt daar aan den lijve dat de Amerikaanse invasie er een chaotische en instabiele situatie heeft achtergelaten. De conflicten met het semi-autonome Koerdistan, en tussen sjiieten en soennieten, de inmenging van buurlanden in deze conflicten en de steeds grotere dreiging dat de Syrische burgeroorlog overslaat bedreigen de wankele vrede in Irak. Het Internationaal Energie Agentschap waarschuwt al jaren dat een nieuwe burgeroorlog in Irak de wereld zal opzadelen met een acute oliecrisis.

In Europa wil schaliegas niet echt vlotten. Dat heeft niet alleen te maken met milieuorganisaties die de enorme milieuschade die deze vorm van olie- en gaswinning met zich mee brengt willen voorkomen. Het is ook simpelweg een feit dat fracking in Europa vanwege de veel geringere reserves en lastige geologische situatie vele malen duurder is als in de VS. Ook in pro schaliegas land Polen hebben verschillende bedrijven het bijltje er al bij neer gelegd. Goedkoop en overvloedig Europees schaliegas is een fabeltje.

Dat de geopolitieke verhoudingen aan het schuiven zijn heeft De Wijk goed gezien. Maar dat heeft meer te maken met het onvermogen van de Amerikanen om met militaire of andere middelen grip te krijgen op olieproducerende regio’s elders dan met Amerikaanse schalieolie. En met verschuivende machtsverhoudingen op de oliemarkt waar westerse olieconsumenten steeds minder, en niet-westerse olieproducenten steeds meer domineren. Het enige risico is dat de schalieolieboom oplevert is dat het Westerse politici de valse hoop biedt dat olie ooit weer goedkoop en van eigen bodem zal zijn.  

Bovendien, wat wil De Wijk doen? Nederlandse troepen de Iraakse olievelden van Shell laten bewaken? De EU vragen Poetin onder de duim te houden? Of zich mengen in de strijd om de laatste druppel goedkope olie? Roepen om meer soldaten klinkt stoer, maar getuigt van weinig realiteitszin. Zowel onze veiligheid als onze energievoorziening is er niet mee geholpen.

Ondertussen wordt Europa met de dag afhankelijker van olie uit Rusland, Noord Afrika en het Midden-Oosten. Onze enige strategische optie is breken met onze olieverslaving en werken aan een alternatief van eigen bodem. Ik snap dat dit voor sommigen een angstwekkend toekomstscenario is. Het betekent breken met het oude vertrouwde duo olie en gas. Het betekend ook de moed hebben om met vallen en opstaan de inderdaad onzekere weg van duurzame energie te bewandelen. Misschien dat dit de emotie is die De Wijk zo vreest? 

Lees hier de column van Rob de Wijk