Naar de Oekraïense Karpaten in augustus

In de zomervakantie naar Oekraïne, een land dat al sinds vier jaar dagelijks meedogenloos onder vuur ligt van het Russische leger?

Inderdaad, en wel als gezin: twee ouders, een dochter van drieëntwintig en zoon van zeventien. Sinds mijn huwelijk met een Oekraïense uit Odessa aan de Zwarte Zee hebben we Oekraïne bijna jaarlijks bezocht; dertig jaar lang, de laatste twintig ook met onze kinderen.

Ons laatste bezoek was in juli 2021: niet alleen een strandvakantie in het prachtige 'mediterrane' Odessa, ook een kleine road-trip naar de westelijke stad Lviv en de lieflijke bergachtige Karpaten. Wie had toen kunnen denken dat zes maanden later Russisch president Poetin zijn leger opdracht zou geven zijn Oekraïense buur moorddadig binnen te vallen?

Begrijpelijkerwijs wilden wij de afgelopen jaren weer terug naar ons geliefde Odessa, onze vrienden en kennissen. De risico's van Russische drones en ballistische raketten vonden we echter té groot, ook al reisden Oekraïners - maar ook buitenlanders - nog altijd regelmatig naar “de parel aan de Zwarte Zee” en wonen Duitse vrienden er sinds vorig jaar zomer permanent.

De Karpaten, grenzend aan Slovakije, Hongarije en Roemenië, zijn echter een veilige regio. Het is landelijk: heuvels, bossen en bergen, dun bevolkt, nauwelijks grote infrastructurele werken, fabrieken of grote bevolkingscentra (heel toevallig gaat nu ik dit schrijf ook hier het luchtalarm af, wat zeer uitzonderlijk is).

Na lang gezinsberaad besloten we uiteindelijk het risico van een reis te nemen. Té belangrijk was het om Oekraïne weer te voelen en te beleven, de mensen weer te spreken, ze een hart onder de riem te steken en, hoe bescheiden ook, economisch-financieel iets bij te dragen in hun loodzware tijden.

En we zijn ontzettend blij dat we dat gedaan hebben, al beseften we vanaf het begin heel goed dat het nooit echt “vakantie” kon zijn. Te goed kennen wij de verschrikkingen van Ruslands onuitgelokte, zinloze en brute agressie: de vermoorde burgers, de ontvoerde kinderen, de gesneuvelde verdedigers, de verwoeste steden en dorpen, de geroofde kunstschatten, de voor decennia vervuilde natuur; de lijst is eindeloos. We voelden ons ook schuldig om als buitenlanders alleen maar een uiterst veilige regio te bezoeken terwijl duizend kilometer naar het Oosten Oekraïners dagelijks hun leven wagen en geven.

Twee weken lang reisden we in totale veiligheid rond. In een in de Oekraïense grensstad Uzhgorod gehuurde auto reden we van de Slovaakse grens langs de Roemeense grens, waarvan je het prikkeldraad soms kilometers lang door het autoraam kon aanraken, naar het stadje Yasinia, vandaar noordelijk naar de stad Kolomyia, om te eindigen in het populaire toeristische stadje Tatariv midden in de Karpaten.

Het leven leek overal zijn gewone gang te gaan en het toerisme draaide op volle toeren, allemaal Oekraïners. Maar ook in de Karpaten ontkom je niet aan de oorlog. Allereerst is er het straatbeeld: weinig mannen en jongens, vooral vrouwen en meisjes. En bij elke man tussen de 25 en 60 die je op straat ziet denk je: “Hé, waarom is die niet aan het front, hoe is het hem gelukt aan de dienstplicht te ontkomen?” Bij elke jongere van beneden de 25: “Verschrikkelijk, binnenkort wordt ook hij opgeroepen.” En bij de ouderen boven de 60: “Wat een geluk dat zij die hel niet meer hoeven mee te maken.” En dan natuurlijk ook de dagelijkse berichten op onze sociale media over de wrede Russische nachtelijke beschietingen op steden en dorpen, met altijd weer doden en gewonden, iedere nacht.

Waaraan ook niet valt te ontkomen zijn de indrukwekkende grote foto's met de gezichten van gesneuvelde soldaten die op het centrale plein van elk dorp en elke stad staan opgesteld. Bij iedere foto naam, leeftijd, rang, datum en plaats van overlijden. Onder elke foto kaarsen en bloemen. In de grensstad Uzhgorod is de rij foto's tragisch lang. Dat was ook het geval in het 8000 inwoners tellende regiostadje Kosiv. Dan zijn tranen moeilijk te bedwingen: elke foto een vader, een echtgenoot, een partner, een zoon, een vriend. Gesneuveld voor de verdediging van hun land dat ook volgens zoveel onafhankelijke Russische analisten uit absurde overwegingen onnodig werd aangevallen. Indrukwekkend en ontroerend om te zien hoe de Oekraïners “hun helden” de eer verlenen die ze verdienen.

Het is altijd gevaarlijk om te generaliseren. Maar Oekraïne ken ik al bijna dertig jaar, vooral Odessa en de regio erom heen, maar ook heb ik centraal en west Oekraïne bezocht en Oekraïners uit alle regio's gesproken, inclusief uit Donbas. Daarbij werd mij het volgende al snel duidelijk: Oekraïners willen hun eigen leven leiden en bepalen, als individuele mens en als volk. Zij willen leven in een samenleving zoals wij die in West-Europa al zo lang kennen: zich vrij kunnen uiten; vrij kunnen kiezen wie er in het parlement en wie als president worden gekozen; leven met wetten die gelden voor iedereen; en zelf kunnen bepalen met welke landen ze intensief of minder intensief willen samenwerken; en zich kunnen verdedigen tegen elke mogelijke agressor, uit welke richting die ook komt.