Nauru, een paradijs verandert in een hel

Het is weer vakantietijd. Iedereen trekt erop uit, richting de zon en het liefst ook naar het strand. Via de sociale media komen mooie plaatjes langs. Vanuit Frankrijk, Italië, Spanje en soms vanuit verre oorden. Sri Lanka, Australië of een mooi bounty-eiland. Fiji, Hawaii, Filipijnen, Nauru.

Nauru? Nee, daar zullen waarschijnlijk geen mooie vakantiekiekjes vandaan komen. Deze week kwam er wel nieuws vandaan, op basis van een reportage van The Guardian. Het is niet pluis in Nauru. Dat komt door het asielbeleid van Australië, zeggen ze. Maar het is al veel langer mis in Nauru. Hier komt het tragische verhaal.

Nauru is een klein eilandje in de stille Oceaan, een paar uur vliegen vanaf Australië. De Marshall eilanden en Vanuatu liggen nog een klein beetje in de buurt. Begin 19e eeuw werd het land door Duitsland bestuurd, daarna nam Australië het over. In 1968 werden ze zelfstandig. Er wonen zo’n 10.000 mensen.

De eerste president deed zijn best om de cultuur van Nauru te behouden. Daarvoor stelde hij een verbod op immigratie in. Veel van deze landjes gebruiken het toerisme om van rond te kunnen komen, maar dat wilden ze niet. Nauru had wat beters, namelijk grote reserves aan fosfaat. Dat halen ze uit de rotsachtige bodem, en fosfaat is in het Westen zeer geliefd als toepassing in kunstmest.

Bij de onafhankelijkheid nam Nauru de grote contracten over om fosfaat op te graven, en de baten werden onder het volk verdeeld. Dit was zoveel dat geen enkele inwoner hoefde te werken. In 1985 hadden ze het hoogste BNP per inwoner ter wereld, en ook het hoogste percentage werkloosheid. Hun eiland werd in rap tempo omgeploegd, maar rijk waren ze.

Wat doe je als je veel geld hebt? Uitgeven. En veel eten. De politiechef had een Lamborghini, terwijl hij er nauwelijks inpaste. 95% van de inwoners lijdt aan overgewicht, en het land heeft het hoogste percentage diabetici ter wereld. Rijden onder invloed is de grootste doodsoorzaak, en de levensverwachting ligt laag, zo rond de 60 jaar.

Dat plannetje ging flink de mist in. De beleggingen gingen in rook op en het land dreigde letterlijk en figuurlijk in de afgrond te vallen. En een kat in het nauw, zelfs een dikke, maakt rare sprongen. In de jaren ’90 liet het land zich in met Russische witwaspraktijken waar de Panama Papers bij zouden verbleken. 70 miljard werd witgewassen, terwijl het ‘eigen’ BNP maar 70 miljoen was. In 2009 erkende het land als een van de weinigen de onafhankelijkheid van Zuid-Ossetië, op aandringen van Rusland. Welja, aandringen met een zak geld van 50 miljoen.

Ook al deze praktijken mochten uiteindelijk niet baten, en feitelijk is Nauru nu zowel financieel als ecologisch failliet. Met 90% van het land omgeploegd tot maanlandschap en een schuld van 800 miljoen. Diepgewortelde corruptie houdt het eiland in een continue staat van crisis.

Zo is een prachtig afgelegen eilandje midden in de oceaan slachtoffer geworden van juist die afgelegen ligging. Niemand vond het erg dat het land werd verwoest, je kon er ongestoord geld witwassen, en nu kan je er zonder veel aandacht mensen laten verpieteren. Het was misschien een van de laatste plekken op aarde waar je nog fijn verkeerde dingen kon wegstoppen.

Ook daar komt nu langzaam een einde aan. De publicatie van The Guardian is opgepikt door internationale media, waaronder Nederland. Een beetje laat misschien, want ook al in 2012 werd het eiland door Amnesty International beschreven als een ramp voor de mensenrechten, en in 2014 noemde het Leger des Heils de plek al een ‘death factory’.

De immigranten komen meestal uit gebieden waar al jarenlang oorlog is of grote droogte heerst. Die oorlog komt vaak door conflicten over olie of water. Alles wat maar schaars en/of waardevol is. Die olie verstookt het Westen in rap tempo en dat leidt tot Co2 uitstoot en dat leidt tot extremer weer. Zoals meer droogte. Niet bij ons natuurlijk, maar rond de evenaar.

Wij Nederlanders zitten nog wel even prima, met ons natte zomerweer, ons hoge gebruik van fosfaat en onze dichtgetimmerde grenzen. Het zijn andere landen die de prijs betalen van onze welvaart. Zoals Nauru. En omdat we het niet zien, trekken we er ons ook niks van aan.

Maar gelukkig laat The Guardian zien dat de wereld inmiddels te klein is geworden om dingen te verstoppen. De naakte waarheid komt steeds vaker, steeds sneller boven. Want dit is er aan de hand: de mensheid misbruikt en verbruikt de aarde, en interesseert zich niet voor wat er daarna moet gebeuren. We graven ons letterlijk de vernieling in. Met de fosfaatindustrie op Nauru. Met de olie-industrie. Met de ontbossing. Met het leegvissen van de oceanen. Met het onderdrukken van minderheden. Alles moet wijken voor de drang naar groei.

Totdat het op is. De aarde, de schone lucht of het drinkwater. En dan, eenmaal met de rug tegen de muur, gaan we pas echt gekke dingen doen. Net als in Nauru. Vijf voor twaalf gaat alle moraliteit van boord, en op wereldniveau blijft het vast niet bij wat witwaspraktijken.

Nauru is letterlijk het verloren paradijs. En een triest verhaal dat wel eens een maatstaf kan zijn voor de hele aarde.