Nederland claimparadijs

Het is het moment waarvan je wist dat het ging komen: Nederland heeft voor het eerst een claim onder het beruchte ISDS-systeem aan haar broek. Vorige week werd bekend dat het Duitse energiebedrijf RWE 1,4 miljard van de Nederlandse staat claimt als compensatie voor het uitfaseren van energieopwekking door kolenstook. De wet die dit regelt is onderdeel van ons klimaatbeleid en vormt een noodzakelijke stap in de uitvoering van de internationale klimaatdoelen. RWE beroept zich op een energieverdrag uit de vorige eeuw, het Energy Charter Treaty (ECT), waar met name de fossiele industrie gretig gebruik van maakt om bij soevereine staten dit type claims neer te leggen.

Een verrassing? Niet echt. Want Nederland is de bakermat van het mechanisme dat hier de basis voor is, het ISDS. Onder dit Investor to State Dispute Settlement mechanisme kunnen bedrijven soevereine staten aan klagen wanneer ze menen toekomstige winsten mis te lopen doordat een overheid staand beleid verandert. Dit systeem functioneert parallel aan de normale rechtspraak. We krijgen nu een koekje van eigen deeg.

Nederland heeft rond de 90 investeringsverdragen afgesloten met andere landen waarin ISDS is opgenomen. Het is dus niet alleen de bakermat van dit systeem, maar ook een claimparadijs. Zo zijn er alleen al tot 2017 tenminste 20 claimzaken vanuit Nederland gevoerd door fossiele bedrijven, voor een totaal van 55 miljard euro. Alleen vanuit de VS zijn meer claimzaken gevoerd. Nederland biedt daarmee al jaren de ultieme juridische bescherming aan klimaatvervuilers. Maar ISDS maakt niet alleen klimaatbeleid onmogelijk. Al jaren eisen internationale bedrijven die gevestigd zijn in Nederland, miljoenenclaims van landen die hun gezondheids-, milieu en arbeidswetgeving aanscherpen.

Deze claim biedt Nederland echter ook een kans. Het zou het aangrijppunt moeten zijn om te stoppen met investeringsverdragen die dit systeem in stand houden. De eerste mogelijkheid daarvoor ligt in de Eerste Kamer, waar het EU-Canada verdrag CETA (met een vergelijkbaar arbitrage-mechanisme) nog niet geratificeerd is. De volgende is om, in Europees verband, op te roepen tot een terugtrekking uit het ECT. Nu Nederland eindelijk zelf voelt hoe het is als bedrijven de dienst gaan uitmaken op publieke dossiers zoals klimaat, is het tijd voor een radicale verandering van richting van ons handelsbeleid.