Nieuwe locaties defensie: natuur delft het onderspit

Recentelijk kwam het nieuws naar buiten dat Defensie haar activiteiten wil uitbreiden om zo op te schalen. Zo is mijn eigen Achterhoek bijvoorbeeld aangewezen als nieuw laagvlieggebied voor helikopters. Hierbij schrijft Defensie dat “[c]ombinaties met de natuur voor de uitbreidingen van militaire oefenterreinen … vaak kansrijk [blijken].” . Niet geheel onlogisch wanneer de natuur hier niet op kan reageren of tegen kan protesteren, waar alle andere partijen, zoals getroffen burgers en (agrarisch) ondernemers dit wel kunnen. Dat laat niet onverlet dat dit zo moet blijven.

De impact van Defensie op de natuur is niet gering. Zo bezit zij zo’n 30.000 hectare terrein, iets meer dan de gemeente Bronckhorst, en oefent zij in een nog groter deel van Nederland. Defensie heeft gelijk dat haar grondgebruik soms nieuwe habitats creëert en haar gebieden vaak meer bescherming van recreatie genieten. Dit betekent echter niet dat Defensie maar moet mogen blijven uitbreiden. Vooral de intensivering van oefeningen heeft nadelige effecten op de Nederlandse natuur. Natuur die, zo bleek recentelijk nogmaals, ondermaats slecht is, en waarmee we weer onderaan de Europese lijstjes staan.

Nederlandse, en Achterhoekse, natuur is uniek en reeds schaars. Ondertussen wordt de kritische depositiewaarde in alle Achterhoekse Natura 2000-gebieden reeds overschreden. Toch wil Defensie nu juist boven de Achterhoek gaan oefenen. De in Winterswijk nestelende oehoe, een soort die niet voor niks op de Rode Lijst van Nederlandse broedvogels staat, zal ook zeker niet gebaat zijn bij de helikopters die, in tegenstelling tot zichzelf, met veel kabaal overvliegen.

Honderden pagina’s aan onderzoeksrapporten vanuit Defensie proberen de mogelijke effecten van de voorziene uitbreidingen in kaart te brengen. Daarbij luidt veelal de conclusie dat de effecten op de natuur verwaarloosbaar zijn, anders wel worden “gecompenseerd” en dat uiteindelijk veiligheid boven alles gaat. Alhoewel ik de verrichte berekeningen niet in twijfel trek, hanteer ik liever het voorzorgsprincipe. De complexiteit van natuurgebieden is ons regelmatig nog (te) onbekend, laat staan wat de effecten van verhoogde legeractiviteit op de natuur zijn, zeker op lange termijn. Daarnaast gaan er regelmatig dingen bij Defensie niet volgens plan; zo ging er recentelijk nog zo’n 130 hectare aan natuurgebied in vlammen op door een oefengranaat. Eerder verstoorde een enkele helikoptervlucht nog een broedseizoen waarbij een derde van de broedsels van de grutto dat jaar mislukte.

We moeten anders kijken naar Defensie. Zij hoort geen uitzonderingspositie te hebben en boven huidige natuurwet- en regelgeving te staan, iets wat staatssecretaris van Defensie Tuinman wel ambieert. Het belang van nationale veiligheid ten opzichte van natuur, biodiversiteit en klimaat moet collectief herijkt worden. Een verandering in hoe wij als samenleving naar Defensie kijken, en hoe wij haar acties beoordelen, is iets van de lange adem. Dit is enkel mogelijk door politieke betrokkenheid van de burgers, via kiesrecht en informatieverzoeken. Tegelijkertijd zou het goed zijn om stil te staan bij de positie en rechten die wij de natuur toekennen. Zien we haar als machteloze tegenstander die we kunnen gebruiken hoe het ons schikt, of als partner waarvan het onze morele plicht is om haar te beschermen? Uiteindelijk is vrede het beste voor de natuur. De huidige voorgestelde maatregelen schaden de natuur enkel, op korte termijn door de oefeningen zelf, en op nog grotere schaal als volgende stap in de wapenwedloop.

Ik zal een pacifistisch standpunt blijven bepleiten, maar zelfs binnen de expansiedrang van Defensie zijn er natuurvriendelijkere alternatieven; zo zouden er verspreid door Europa gezamenlijke oefenlocaties kunnen komen om zo de schade aan natuur en biodiversiteit te beperken en kan er ingezet worden op technieken zoals VR (Virtual Reality) en vliegsimulatoren.

Laat het duidelijk zijn, beste lezer, intensivering van legeractiviteit is slecht voor de natuur. Dieren worden verstoord, de natuur loopt brandgevaar en al overbelaste Natura 2000-gebieden krijgen nog meer stikstof over zich heen. Lees u in, blijf betrokken en maak uw zorgen bekend in zienswijzen en informatiebijeenkomsten, namens uzelf, en, zolang de natuur nog geen eigen spreekrecht heeft, namens de natuur.