Nieuwe Netflix-film vertelt verwaarloosde verhaal van Senegalezen die voor Frankrijk hebben gevochten

‘’Ze lieten ons meedoen om oorlog te voeren’’, zegt Ndiogou Dieye. De 103-jarige man is een van de laatste overlevenden van de Afrikaanse infanterie uit het Franse koloniale tijdperk, een militaire eenheid die tijdens twee wereldoorlogen en koloniale conflicten in Noord-Afrika en Indochina heeft gevochten voor Frankrijk. In de nieuwe Netflix-film ''Tirailleurs'' wordt het verhaal van Dieye en die van duizenden tirailleurs verteld. 

Dieye werd in mei 1940 gerekruteerd in Thies, zijn geboorteplaats in Senegal, en voegde zich bij het Zevende Regiment van tirailleurs. Nadat hij een basistraining had gevolgd in de buurt van Dakar, werd zijn eenheid naar Madagaskar verscheept. Door een onderzeese dreiging moest het schip terugkeren. Vervolgens ging de eenheid naar Frans Congo en later naar Gabon, waar ze de hoofdstad bevrijdde van de collaborerende Vichy-regering. Dit lukte volgens Dieye ‘na een paar schoten’. De eenheid werd later naar het Midden-Oosten gestuurd om zich voor te bereiden op operaties in Europa. Tegen die tijd viel Berlijn en keerde Dieye in 1945 weer terug naar Senegal als sergeant. Hij sloot zich aan bij de politie, waarna hij in 1972 met pensioen ging. Momenteel woont hij in Thies.

De tirailleurs is in 1857 opgezet in Senegal. De eenheid bestond uit lichtbewapende mobiele troepen die de hoofdmacht moesten ondersteunen. Ze vochten tijdens de Eerste Wereldoorlog. Volgens de Franse tijdschrift Historia verloren daarbij 30.000 van de 134.000 tirailleurs hun leven. Overlevenden raakten verminkt of getekend door trauma’s. Toch bleef hun verhaal op de achtergrond en kwamen hun namen nooit te staan op lokale oorlogsmonumenten in Frankrijk. Ze werden soms behandeld als tweederangs in vergelijking met de Franse militairen. 

Ook vochten tienduizenden tirailleurs mee tijdens de Tweede Wereldoorlog in sub-Sahara en Noord-Afrika en namen deel aan de landingen van 1944 in Zuid-Frankrijk. 

Dieye vindt dat Frankrijk ‘oneerlijk’ is geweest tegenover hen. Onder meer omdat in december 1944 Franse troepen in Dakar het vuur opende op tirailleurs die hun achterstallige loon eisten voor de jaren die ze in krijgsgevangenkampen hadden doorgebracht. De soldaten die om het leven kwamen, werden begraven in een gemeenschappelijk graf, die nooit gevonden is. ‘’Je stuurt iemand naar de oorlog, hij eist zijn geld op en je straft hem" door hem te doden’’, aldus Dieye. 

Historicus Mamadou Kone denkt dat er slecht tien tirailleurs die tijdens de Tweede Wereldoorlog hebben meegevochten nog in leven zijn en hun bestaan voortzetten in Senegal. Abdoulaye Ndiaye, de laatste tirailleur uit de Eerste Wereldoorlog, stierf in 1998 op 104-jarige leeftijd. 

Tirailleurs werden volgens Kone lange tijd in hun geboorteland verbannen en gezien als ‘gewapende handhavers van het Franse imperialisme’. ‘’Hun imago was bezoedeld.’’ Daar kwam pas in 2004 een eind aan toen de toenmalige president 1 december benoemde tot de jaarlijkse herdenkingsdag van tirailleurs. Op die dag worden zij en hun prestaties herdacht ‘in twee wereldoorlogen die de wereld bevrijdden van het nazisme en het facisme’. 

Ook is hun verhaal verfilmd in de nieuwe Netflix-film ''Tirailleurs''. De hoofdrol wordt gespeeld door Omar Sy, wiens roots in Senegal en Mauritanië liggen. Hij speelt een Senegalese vader die zich vrijwillig aansluit bij het Franse leger, omdat zijn zoon verplicht moet meevechten.