Niks Dichter der Nederlanden, het is gewoon 'des Vaderlands'

Een stel idioten is in vergadering bijeen gekomen om de titel 'des Vaderlands' af te schaffen want die zou niet meer van deze tijd zijn. Voortaan kennen wij dan ook dichters, fotografen, filosofen et cetera 'der Nederlanden'.  Men denkt zo inclusief te zijn maar het is een imperialistische keuze.

Nederland en Nederlanden hebben namelijk verschillende betekenissen. Weliswaar bewonen wij het Koninkrijk der Nederlanden maar dat is een overblijfsel uit de tijd dat België zich nog niet van het autoritaire bewind der Oranjes had losgemaakt.

De term 'Nederlanden' staat voor de zeventien gewesten die in de vijftiende en de zestiende eeuw onder één scepter werden gebracht door de Bourgondische hertogen en hun opvolgers uit het huis Habsburg. Deze zeventien gewesten bestreken de huidige Benelux plus het stuk van Noord-Frankrijk dat nu nog als Flandre bekend staat. U weet wel dat het centraal station van de stad Rijssel Lille Flandre heet. Deze gebieden zijn van de Nederlanden vervreemd geraakt toen Lodewijk XIV – daar heb je hem weer – die annexeerde.

Het prinsbisdom Luik echter behoorde tot 1815 niet tot de Nederlanden. Het strekte zich langs de beide oevers van de Maas uit tot Maastricht, waar de bisschop zijn macht moest delen met de hertog van Brabant en later met de Republiek. Maastricht kende dan ook twee besturen die naast elkaar functioneerden. Maastrichtenaren waren of onderdaan van de Republiek of van de bisschop van Luik. Tegenwoordig bezitten zij de Nederlandse nationaliteit maar zij beschouwen zichzelf toch als een bijzonder deel van de menselijke soort. Dat is een rest van dit merkwaardig verleden.

Ooit heb ik wel eens samen met een redacteur van het Algemeen Dagblad zitten verzinnen hoe het er uit zou zien als de zeventien Nederlanden nooit verdeeld waren geraakt. Ze zouden dan uitgegroeid zijn tot een natie met 27 miljoen inwoners, van wie er zeker vijf miljoen Frans spraken en de rest Nederlands. De economische kern was een stedenband tussen Brussel en Rotterdam. Het land kende, net als in de tijd van Willem I, twee hoofdsteden, de miljoenenstad Brussel en het openluchtmuseum Amsterdam met tweehonderdvijftigduizend inwoners. De grote centra voor de media waren Eindhoven (Nederlandstalig) en Luik (Franstalig).

Helaas is het niet zo gelopen en daarom is de toevoeging 'der Nederlanden' dus ongeschikt.

Willem van Oranje staat bekend als de 'vader des vaderlands'. Dat is niet origineel. Het is een vertaling van het Latijnse pater patriae. De senaat kon deze titel verlenen aan personen met grote verdiensten. De eerste die dit eerbetoon ontving was Marcus Tullius Cicero omdat hij een staatsgreep verijdelde die van Rome een dictatuur had gemaakt. Later kwam die dictatuur er toch: de senaat kon toen niet anders dan keizers de eretitel pater patriae verlenen. Daar komt dat vader des vaderlands vandaan.

Waarom dan niet als alternatief moederland? Je krijgt dan de dichteres of de filosoof van het moederland. Dat klinkt aardig maar een belangrijke tweede betekenis van moederland is natie in het bezit van overzeese koloniën. Daar kun je tegenwoordig  niet meer mee aankomen. Tegelijkertijd is moederland – rodina – een veel gebruikte term in het Russisch. Een van de bekendste nationalistische liederen in Rusland heet zo. Het komt ook voor in het beroemde Slavianka, het lied van de Slavische vrouw. Kortom, moederland is ook niks.

Laten we het in hemelsnaam houden bij 'des vaderlands'. Dat geeft precies aan wat er bedoeld wordt. En ons vaderland is van iedereen. Dat is pas inclusief.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin zeker nu de laatste putten niet dicht blijken. Tevens noem ik de PVV een extreemrechtse partij.

Beluister Het Geheugenpaleis www.praatkast.nl/podcasts/het-geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: hoe te reageren op de onbeschoftheden van Trump.