Nobelprijs voor Trump

De Nobelprijs voor de Vrede moet deze week gaan naar de Amerikaanse president Trump. Hij heeft het Amerikaanse buitenlandbeleid volledig op zijn kop gezet. En daarmee de hele westerse wereldorde.

Dankzij Trump is de oppermacht van de Verenigde Staten binnen de NAVO niet langer vanzelfsprekend. In de eerste decennia van het NAVO-bestaan vond Washington het uit eigen belang prima om te investeren in de Europese veiligheid. Dat is niet langer vanzelfsprekend en dwingt de andere NAVO-landen niet langer slaafs achter Washington aan te lopen maar een eigen rol te zoeken.

Hetzelfde geldt voor de Europese Unie die voortdurend de neiging heeft het eigenbelang te onderschatten en zich een soort ‘Calimeuropa’ te voelen. De Europese Unie is nog steeds de tweede economische macht ter wereld en de EU is van doorslaggevend belang als het gaat om internationale norm- en regelgeving. De koers van Washington dwingt Europa tot minder afhankelijkheid van de Verenigde Staten en tot meer samenwerking.  Door Trump kan de EU niet langer schuilen onder de Amerikaanse veiligheidsparaplu, maar moet ‘Brussel’ nadenken over een eigen buitenlandbeleid en een eigen defensiemacht.

Voor de Europese Unie betekent dit inspelen op nieuwe machtsverhoudingen en zich minder moet richten op ‘Washington’. De AIV (Adviesraad Internationale Vraagstukken) adviseerde onlangs de Nederlandse regering nieuwe banden aan te knopen met die grote en zeer diverse groep landen in Azië, Afrika en Latijns-Amerika. Dat geldt zeker ook voor de EU.

Ook de bezuinigingen op de Amerikaanse ontwikkelingssamenwerking bieden nieuwe kansen. De implosie van deze bedrijfstak, waar de ontmanteling van USAID een voorbeeld van is, biedt de kans om een nieuwe wereldorde te scheppen met meer onafhankelijkheid en gelijkheid. Afrika heeft een jonge bevolking, een opkomende middenklasse en een groot potentieel, zowel op economisch als op energiegebied. Ook wat betreft migratie zou EU een veel effectievere samenwerking met Afrika kunnen hebben dan nu het geval is.

Tot slot het Amerikaanse plan om een einde te maken aan de Gaza-oorlog. Israëliërs en Palestijnen zijn gebaat bij een zo snel mogelijke beëindiging van het gruwelijke geweld. Maar niet met dit van bovenaf opgelegde neokoloniale plan waarbij de Palestijnen buiten spel worden gezet. Het voorstel voorziet in een raad die het bestuur zou overnemen zonder democratisch mandaat of VN-toezicht. Voor veel Palestijnen is het plan geen stap naar zelfbeschikking maar een voortzetting van de bezetting. Maar het plan zou een vertrekpunt voor de VN kunnen zijn voor een meer duurzame vrede met betrokkenheid van alle partijen.

Dankzij Trump staat de globalisering ter discussie. Wat eerst werd gezien als een zegen voor allen en goed voor de wereldeconomie, heeft inkomensverschillen binnen landen vergroot en grote groepen buitenspel gezet. En dan hebben we het nog niet eens over de gevolgen voor klimaat en milieu.

Behalve op de hard power van geld en geweld berust een wereldmacht op de soft power van aantrekkelijkheid en invloed achter de schermen. Niet meetbaar, zoals militaire kracht of economisch overwicht, wel belangrijk. Ook daar doet Trump een stap terug door het ontmantelen van buitenlandse hulpverleningsprogramma’s en het uitkleden van de diplomatieke dienst. Niets let andere landen (China, Rusland maar zeker ook de EU) om die plek over te nemen.

Het is een open deur vast te stellen dat de wereld sinds de oprichting van de VN ingrijpend is veranderd. Wat toen nog koloniën waren en later ontwikkelingslanden werden genoemd – de ‘derde wereld’ – zijn nu economisch steeds sterkere en invloedrijke landen. De handel tussen de zuidelijke landen onderling is inmiddels net zo groot als de handel tussen noordelijke landen onderling. Steeds meer maakte het mondiale zuiden duidelijk dat het Westen niet langer vanzelfsprekend de toon zet. De machtsbalans is verschoven. Andere landen willen meer zeggenschap over de spelregels van de wereldorde.

Allemaal ontwikkelingen die ruimte bieden voor een nieuwe multipolaire wereldorde die aansluit bij de realiteit van nu en niet bij die van na de Tweede Wereldoorlog. De verdienste van de Amerikaanse president Trump. Als iemand de Nobelprijs verdient is hij het.