Nog geen sprake van een ruk naar het midden

Voor een combinatie die zichzelf als het redelijke alternatief voor Wilders presenteert, is twee zetels winst nauwelijks het bewijs van een doorbraak.

Het vereist bij mij doorgaans de nodige zelfdiscipline (en een glas stevige wijn) om weer een aflevering van Afhameren met Wouter de Winther aan te zetten. Niet vanwege de geluidskwaliteit, maar omdat ik me al bij voorbaat mentaal moet voorbereiden op zijn kroongetuigeverering van het koningshuis en zijn reflexmatige dedain voor Pieter Omtzigt. Toch luister ik. Niet omdat ik het vaak met hem eens ben, integendeel, maar omdat het verstandig is om naar rechts—zelfs radicaal rechts—te blijven luisteren, als je oprecht gelooft in een representatieve democratie.

En eerlijk is eerlijk, in de meest recente aflevering, met de veelzeggende titel “Ruk naar politieke midden valt wel mee”, raakte De Winther een gevoelige snaar. Want terwijl bij GL-PvdA en D66, maar ook bij de VVD, een soort paniekreactie zichtbaar is—aangewakkerd door Trump, Poetin, en de retoriek over Europese herbewapening—blijft die vermeende ruk naar het midden in de peilingen opvallend afwezig.

Sterker nog: zelfs onder partijgenoten hoor ik de glazen wijn al klinken bij weddenschappen over een mogelijke val van het kabinet nog vóór de zomer. “Dan kunnen wij het wél goed doen,” fluistert men hoopvol, terwijl men alvast campagneposters ontwerpt waarop het woord “verantwoordelijkheid” minstens vier keer voorkomt.

Maar als je je niet laat meeslepen door Haagse wensdromen en gewoon de harde data bekijkt, dan is er geen enkele reden om aan te nemen dat de kiezer collectief zijn kar heeft gekeerd richting het midden.

GL-PvdA is in de peilingen van 25 naar 27 zetels gegaan. Dat is, met een jaar van politieke chaos in het kabinet én internationale instabiliteit, een schamele oogst. Voor een combinatie die zichzelf als het redelijke alternatief voor Wilders presenteert, is twee zetels winst nauwelijks het bewijs van een doorbraak.

VVD beweegt zich rond 25 zetels, afhankelijk van de week. Even een opwaaiertje na een reisje naar Kyiv, maar de rek is er allang uit. En als je het CDA eruit zou knippen (dat volgens sommigen inmiddels drie versies kent: A, B én C), dan zie je dat het electoraal rechts gewoon nog stevig overeind staat.

En wie wint er dan eigenlijk echt in dit zogenaamd herboren midden? Het CDA. De partij die jarenlang zieltogend in de marge bivakkeerde, krabbelt terug naar 17 zetels. Maar is dat nou de grote verschuiving waar iedereen zo zenuwachtig van wordt? Of is het gewoon de NSC-stemmers die hun vergissing herstellen en terugkeren naar het oude nest, nu Omtzigt geen zin meer lijkt te hebben in zijn eigen partij?

Er is dus geen ruk naar het midden. Wat er is, is verwarring en verveling. Mensen zien een kabinet dat nauwelijks levert, een oppositie die vooral op incidenten jaagt, en partijen die in de plenaire zaal schreeuwen over grensbewaking, maar in het achterkamertje met elkaar boterhammen met hagelslag eten.

En ja, natuurlijk klinkt herbewapening nu sexy, en wil iedereen ineens “verantwoordelijkheid nemen” voor Europa, voor Oekraïne, voor veiligheid. Maar die trend is top-down gestuurd, vanuit partijstrategen, buitenlandse bezoeken en paniekerige opiniestukken, niet vanuit de kiezer zelf.

Wat De Winther dus terecht signaleert: er is een frame gecreëerd. Een frame waarin het lijkt alsof de kiezer het radicale en populistische zat is, en hunkert naar het stabiele midden. Maar als we de kiezer echt serieus nemen, dan is er vooralsnog geen enkele electorale basis voor die aanname.

Wie dat wil tegenspreken, mag dat gerust doen. Maar dan hoop ik dat ze, net als ik, ook af en toe Afhamerenopzetten. En desnoods ook eens op hun lip bijten bij de monarchistische lofzang, want dan hoor je, tussen de retoriek door, af en toe iets dat je in je eigen bubbel even ontgaat: dat wat wij hopen, nog lang niet is wat de kiezer wil.

En zolang de kiezer dat niet duidelijker uitspreekt, is het wellicht tijd voor partijen in het midden om wat minder hun borst vooruit te steken, en wat meer hun oren te gebruiken.