NS en de Eigen Veerdienst Terschelling (EVT). Herhaalt de geschiedenis zich?

De zaak van NS en die van de EVT bevestigen het beeld van een overheid die haar eigen regels overtreedt.

Enkele marktpartijen op het spoor zoals Arriva, bevechten de monopoliepositie van de NS op het spoor. Blijkbaar met succes. De NOS meldt op 17 juli: ‘Europese Commissie stapt naar de rechter om eenzijdige aanbesteding NS vanwege het bevoordelen van de NS op de belangrijkste spoorverbindingen van Nederland. Het is een tik op de vingers voor het kabinet.’ Volgens de Europese regels had het vorige kabinet de NS niet zomaar het hoofdspoornetwerk mogen gunnen zonder voorstellen van concurrenten in overweging te nemen. Nederland had dat beter moeten onderzoeken. "Concurrentie is essentieel op het spoor", meent de Commissie. "Om passagiers betere en innovatievere service te verlenen tegen een lagere prijs." Aldus de NOS.

In de periode 2005- 2014 vocht de Eigen Veerdienst Terschelling (EVT) in de rechtszaal en op het water het monopolie van Rederij Doeksen aan. Bijna dertig rechtszittingen werden gevoerd om het principe van eerlijke concurrentie op de Waddenzee te realiseren. De overheid negeerde destijds willens en wetens de wet- en regelgeving van Europa. Zij kocht elf jaar geleden, samen met de rederijen Wagenborg en Doeksen, de EVT voor vele miljoenen uit. Op 3 april 2014 eindigde de droom van de EVT.

De zaak die enkele marktpartijen op het spoor nu voeren tegen de Staat en NS, is vergelijkbaar met de EVT-zaak. Destijds voerden de advocaten van de EVT aan dat de Staat concessies moet aanbesteden en niet zomaar onderhands mag gunnen aan Wagenborg en Doeksen. Deze opvatting was gebaseerd op een conclusie van de Advocaat-Generaal bij het Europees Hof van Justitie. Dat het bij de EVT-casus nooit tot een aanbesteding is gekomen, kwam doordat de zaak is ingetrokken vanwege de uitkoop van de EVT door de Staat

De ervaring met het dossier EVT en nu het dossier van de NS, laat zien dat het heel lastig is om vastgeroeste monopolies (met historische verwevenheid met de overheid) open te breken.

De zaak van NS en die van de EVT bevestigen het beeld van een overheid die haar eigen regels overtreedt. Keer op keer – belastingtoeslagen, Groninger aardbevingen, opvang asielzoekers, woningbouw, klimaataanpak - slagen de overheid en de politiek erin het vertrouwen van burgers te beschamen. 60% van de Nederlanders heeft volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau geen vertrouwen in de politiek. Het verhaal van de EVT is groter dan het eiland Terschelling.’

De vraag ‘Krijgt de Eigen Veerdienst Terschelling (EVT) na tien jaar alsnog gelijk’, legde ik voor aan enkele hoofdrolspelers. Voormalig EVT-kapitein Erwin Rob: ‘Absoluut! De zo gewenste TESO-constructie van EVT werd door Doeksen en de gemeente Terschelling neergeslagen en afgedaan als sprookje! Hadden ze toen maar gezegd dat gaan we doen! Alle eilanden kunnen nu gaan vrezen, behalve Texel!

Initiatiefnemer van de EVT, Bernard Haantjes:’ Het lijkt vergelijkbaar met de EVT en gunning aan Doeksen. Volgens mij is het rijk medeaandeelhouder bij de NS. Mijns inziens had het rijk een aanbesteding moeten organiseren. Maar het vervoer is gegund aan NS.’

Ik eindigde destijds mijn boek over de EVT-casus met een citaat van oud-raadslid Remi Hoeve: ‘Het verhaal is niet af, het is afgekocht’. Hoeve reageert n.a. v. de NS-casus met de woorden: ‘Nu de Europese Commissie naar het Europees Hof stapt is dit voor mij het bewijs dat ik toch een soort van gelijk krijg. EVT is toentertijd met veel machtsvertoon door zowel Rederij Doeksen als de hogere en lagere overheden uit de markt gedrukt. EVT zou ook de gang maken richting het Europees Hof, waarbij zij een redelijke kans zouden maken gelijk te krijgen. Dit wist ook het ministerie, de landsadvocaat en de Staatssecretaris, maar ook Rederij Doeksen en Wagenborg zagen het risico, zij hadden er alle belang bij om deze gang naar het Europees Hof te stoppen.’

Op Ameland spannen inwoners zich anno 2025 in voor een eigen Amelander Veerdienst als tegenhanger van monopolist Rederij Wagenborg. Ik ben benieuwd of de actuele beslissing van de Europese Commissie leidt tot ‘voortschrijdend inzicht’ bij bestuurders, politici en anderen die ruim tien jaar geleden het idee van de EVT met kracht en veel geld bestreden.