Oekraïne: een moderne Griekse tragedie

Drie figuren bepalen het lot van Oekraïne: Volodymyr Zelensky (Perseus), Vladimir Poetin (Hades) en Donald Trump (Narcissus). Overleggen met elkaar en met leiders uit Europese landen die geen ijzer met handen kunnen breken en diep door het stof gaan voor voorheen de leider van de vrije wereld. De moderne Griekse democratie is in verval. Overal, ook vandaag en morgen in Washington.

Zelensky is de sterfelijke leider en held die met beperkte middelen zijn volk probeert te beschermen. Poetin is de strategische machthebber die grenzen opslokt en leven reduceert tot instrument van macht om hel op aarde te maken. Trump is de opportunist die vooral naar zichzelf kijkt, in spiegelbeelden met economische belangen. Alleen dollars kunnen hem doen bewegen naar welke kant dan ook. Of een Nobelprijs voor Vrede. Een krankzinnige wereld.

Oekraïne lijkt soms op een moderne Griekse tragedie. Het drama is duidelijk: Oekraïne is de protagonist, maar de afloop lijkt bepaald te zijn door krachten van buiten. De zware delegatie van de EU en NATO moeten de held staande houden in Washington. Terwijl in Moskou nieuwe orders worden gegeven voor aanvallen.

Zelensky draagt de lasten van zijn land. Zijn optreden is geen spel, maar een dagelijkse confrontatie met verwoesting. Steden liggen in puin, velden zijn zwartgeblakerd, families verscheurd. Zijn rol is die van leider én symbool: een man die het lijden van zijn volk zichtbaar op zich neemt, terwijl de middelen om dat lijden te beperken vaak ontbreken.

Poetin vertegenwoordigt het tegenovergestelde: een koelbloedige antiheld en belichaming van het kwaad die leven en land reduceert tot instrumenten van macht. Zijn politiek verlegt grenzen, verschuift bevolkingsgroepen en legt wetten op die het leven van miljoenen ondergeschikt maken aan territoriale ambitie. Voor Oekraïne is hij een constante bedreiging, een kracht die het land systematisch onder druk zet.

Trump illustreert een ander aspect van deze tragedie. Zijn focus ligt op eigenbelang, publieke perceptie, economisch inhaligheid en politieke winst. Terwijl Oekraïne strijdt voor overleven, blijft zijn blik naar binnen gericht. Zijn handelen wordt gedreven door politieke opportuniteit, niet door morele afwegingen of internationale verplichtingen.

In het Oekraïne-conflict vervullen Europese leiders een dubbele tragische rol: die van koor en aarzelende helper. 

Als koor spreken zij morele verontwaardiging uit en leveren commentaar en hulp, maar zonder het verloop van de plot te sturen. Als helper treden zij wel op, maar steeds met vertraging, omzichtig en berekend, alsof ze de held Oekraïne willen steunen zonder hun eigen lot te riskeren. 

Zo blijven ze gevangen in een bijrol: zichtbaar aanwezig, maar nooit beslissend voor de uitkomst van het drama. Hades en Narcissus kijken op hen neer, zij - de Europese leiders - zijn de deuteragonisten van de protagonist.

Wat deze situatie schrijnend maakt, is niet alleen de militaire kracht en intense druk die tot destructie leidt.

Het betreft een machteloos internationaal krachtenveld dat Oekraïne omringt. Europa en andere bondgenoten kijken vaak toe, kiezen afgewogen strategieën of verpakken traagheid als diplomatie. Het resultaat is dat de last van de verdediging volledig bij één leider en één land blijft. De wereld reageert, maar het is waarschijnlijk te weinig en vooral te laat. En welke rollen speelden allen bij aanvang van het conflict?

Toch blijft Zelensky nog even standhouden. Zijn kracht ligt niet in middelen en macht, maar in de onverzettelijke wil om zijn volk te laten overleven. Hij kiest voor intense inzet ook wanneer hij vernederd wordt. Hierin schuilt een fundamenteel verschil tussen macht en leiderschap: macht kan worden afgedwongen (Trump en Poetin), leiderschap (Zelensky) is zichtbaar in het vermogen te blijven handelen ondanks onvermijdelijk verlies.

Het is een harde les voor ons de kijkers - die zo nu en dan wenen om al het lijden - heldendom kan falen, moed kan gebroken worden, en militaire druk kan een land opzij duwen, een tragisch einde. Oekraïne laat zien dat in internationale politiek vaak andere criteria gelden dan rechtvaardigheid, eerlijkheid, menselijkheid en ethiek. Macht wordt bepaald door strategie, economische belangen, middelen en perceptie van degenen die kunnen handelen, niet door de belangen van een land, burgers, dieren en de natuur.

De tragedie van Oekraïne is daarmee een spiegel voor de wereld. Hoe reageren staten en individuen op een dreigend conflict? Kiezen ze voor eigenbelang, passiviteit of voor het ondersteunen van wie onder druk staat? Zelensky is een voorbeeld van leiderschap, maar de realiteit laat zien hoe beperkt individuele inspanning kan zijn in een systeem van ongelijkheid, macht en onverschilligheid.

De Griekse tragedie leert dat het drama niet in de overwinning zit, maar in de confrontatie met onvermijdelijkheid. Oekraïne illustreert dit in de praktijk: moed en inzet hebben waarde, ook als de uitkomst onzeker blijft. Of laten we eerlijk zijn: weten wij als toeschouwers het tragisch einde al?

De vraag die overblijft is niet alleen wat Poetin en Trump gaan doen in hun monsterverbond, maar vooral hoe de wereld blijft reageren. Verworden Merz, Starmer, Rutte, Von der Leyen, Macron en Meloni niet alleen maar tot een toekijkend koor dat hoog of laag kan zingen maar geen daadwerkelijke macht meer heeft? Is er nog een politieke nimf die Narcissus aka Trump weet te verleiden? Hoeveel vernedering kan een mens verdragen?

In deze context is Oekraïne niet alleen een land in oorlog, maar een test voor internationale verantwoordelijkheid, moraliteit en daadkracht. We zijn getuige van een klassiek Oekraïens drama. De val en hopelijk wederopstanding.

Zelensky staat tegenover een geopolitieke werkelijkheid waarin macht, ego en het kwaad samenkomen. Het land vecht, en de wereld kijkt toe. Het is een mythologisch verhaal aan het worden. Om na te vertellen en hopelijk van te leren. Over Hades, Narcissus en een heldhaftig volk.

Dat maakt Oekraïne tot een tragisch symbool. Zichtbaar lijden, leiderschap groot, maar de uitkomst die we willen kan buiten menselijk bereik zijn. Een tragedie vindt plaats. Mensen gaan er nog jaren over praten. Over hoe het verhaal had moeten aflopen.