Oekraïne: Haviken winnen media-aandacht, duiven zijn onhoorbaar

Door het gebrek aan een tegengeluid komen ook volwaardige alternatieven niet aan aanbod, drijft de publieke opinie in de richting van escalatie maar treedt ook een mediamoeheid op omdat er telkens dezelfde plaat wordt afgedraaid.

De door Poetin ontketende oorlog tegen Oekraïne heeft ook gevolgen voor de Nederlandse verhoudingen inzake oorlog en vrede. 

De Haviken – met als motto Vandaag Oekraïne, Morgen Wij - worden voornamelijk aangevoerd door experts met een militaire achtergrond en komen veelvuldig aan het woord in de gevestigde media. Daarentegen is het vaak academische geluid van de Duiven - Deëscaleer, Werk aan een wapenstilstand – veel minder te horen. Ja, er is ook nog een groep woordvoerders vanuit een strategische middenpositie die de talrijke adviezen gieten in een bekend enerzijds - de afschrikking met passende budgetten richting Rusland opvoeren -, en anderzijds - het gevaar zien van een (nucleaire) escalatie -.

Dat de Haviken de overhand hebben zag ik bevestigd in een zonder commentaar geplaatst NRC-artikel van Ben Hodges, oud-bevelhebber van het Amerikaanse leger in Europa en Timo S. Koster, Nederlandse oud-ambassadeur bij de NAVO (21 mei 2022). In duidelijke taal schetst het tweetal de agressie van Rusland (Georgië, Krim) waarop het Westen aanvankelijk niet daadkrachtig reageerde. Door de inval in Oekraïne voelen de schrijvers zich gesterkt om de traditionele NAVO-afschrikking om te zetten in daadkrachtig optreden, zonodig ook nucleair. Want: angst voor escalatie is al een vorm van escalatie. Vanuit het middenveld heeft onze nationale analist Rob de Wijk via onder meer Twitter laten weten deze verkapte oproep tot oorlogsvoering met nucleaire gevolgen zelf ook te ver te vinden. Hij acht dit in strijd met het doel van een defensieve NAVO.

De Duiven lijken hun vredestil niet te willen verlaten. Met pinksteren (5 juni) werd nog wel een vredestakje in de vorm van een openbrief van zo’n 30 ondertekenaars uit met name kerkelijke kringen gestuurd. De laatste zin luidde: Wij roepen de Europese politiek op: keer terug van de heilloze weg van het bewapenen van Oekraïne en het verder isoleren van Rusland. Voorkom een totale, uitzichtloze oorlog in Europa voor het te laat is! De oproep is wel door de media opgepikt maar tot een breed politiek debat over de richting die we in Nederland moeten inslaan heeft het niet geleid.

In een recent onderzoek* kwam ik tot de conclusie dat er niet meer sprake is van een actieve Nederlandse vredesbeweging, zoals we die nog wel kennen bij onze zuiderburen (vrede.be), De actieve religieuze vredesgroepen van weleer (‘Alle kernwapens de wereld uit, te beginnen in Nederland’) kampen met een vergrijsd ledenbestand, universitaire vredeswetenschappen missen een slagvaardige coördinatie, en jongerengroepen als Extinction Rebellion zijn niet of nauwelijks verbonden met lokale vredesnetwerken. NGO’s als Greenpeace, Milieudefensie en Hivos, die vanuit hun aard vaak luid en duidelijk aan de bel trekken, spelen geen publieke, activistische rol.

Het gevolg van de afwezigheid van een actieve Nederlandse vredesbeweging 2.0 is schadelijk voor het publieke debat dat nu gedomineerd wordt door Haviken met de tussengroep van analisten aan hun tafels. Door het gebrek aan een tegengeluid komen ook volwaardige alternatieven niet aan aanbod, drijft de publieke opinie in de richting van escalatie maar treedt ook een mediamoeheid op omdat er telkens dezelfde plaat wordt afgedraaid.

De zichtbaarheid van de Duiven moet dan ook worden vergroot en de alternatieven moeten onderwerp zijn van het publieke debat. Alles moet daarbij gericht zijn op het scheppen van een Europees onderhandelingsklimaat. Wellicht met steun van 2/3 van de landen die zich niet achter de VS en de NAVO hebben geschaard. Er er staan veel waarden op het spel: de strijd tegen hongeronrecht, klimaatverandering, het verdwijnen van de aanwezigheid van de VN als internationale veiligheidsorganisatie. Voor de NAVO-Haviken spelen deze waarden geen rol, althans geen woord daarover in het uitgebreide NRC-artikel van de twee oud-gedienden.

Op 21 september vieren we de VN Internationale Dag van de Vrede. Laten we vurig hopen dat een wapenstilstand door Poetin en Oekraïne dan getekend is en dat de verwoesting en het bloedvergieten tot een einde zijn gekomen. En dat niet hier sprake is van een langdurige oorlog hetgeen door de analisten voor mogelijk gehouden wordt. Fijn dat er analisten zijn – zo hoor je nog eens wat. Maar ik zie liever dat de Duiven ons meenemen op hun vlucht naar een rechtvaardige en vredelievende wereldorde. Maar dan moeten we daar wel wat werk voor verzetten.

*Dit onderzoek 'Vrede heeft geen oorlog nodig' is gepubliceerd in het nieuwe tijdschrift Lovings Geopolitics Magazine.