Onderwijsinspectie kampt met een gebrek aan plichtsbesef

Wanneer we het hebben over rechten en plichten, dan kunnen we ervan uitgaan dat we hier allemaal dagelijks in meer of mindere mate mee te maken hebben. Op ieder bestaand recht volgt de plicht van iemand anders om iets te doen of om iets te laten. De overheid heeft bijvoorbeeld de plicht om in onderwijs te voorzien. En elk kind in ons land heeft vervolgens het recht om onderwijs te kunnen volgen.

Scholen hebben onder andere de (zorg)plicht om ervoor te zorgen dat elk kind een leerplek vindt om passend onderwijs te kunnen volgen. Ook moet een school bijvoorbeeld kunnen aantonen dat de docenten voldoen aan de opgestelde bekwaamheidseisen die sinds 1 augustus 2017 gelden. Het is de bedoeling dat deze eisen de focus leggen op het leren van de leerling en op de kern van het beroep als docent.

In het bijbehorende Besluit bekwaamheidseisen onderwijspersoneel staat beschreven waar mensen die lesgeven aan een onderwijsinstelling aan moeten voldoen. Globaal komt dit neer op het bezitten van vakinhoudelijke, vakdidactische en pedagogische bekwaamheden die vervolgens uitgebreid per onderdeel worden toegelicht.

Wanneer ik vervolgens inzoom op microniveau binnen de schoolmuren, heb ik als docent in het voortgezet onderwijs ten eerste de plicht om te voldoen aan bovenstaande bekwaamheden. Niet meer dan logisch, lijkt me zo. De leerlingen hebben immers recht op goed en passend onderwijs dat verzorgd wordt door HBO- of universitair geschoolde docenten die met een persoonlijk enthousiasme hun kennis in een bepaald vakgebied mogen etaleren en overbrengen.

Maar daar blijft het niet bij. De maatschappij vraagt op allerlei gebieden steeds meer van iedereen. Dat gegeven heeft ook zijn weerslag op het persoonlijke welbevinden van de leerlingen. Het is een feit dat wanneer er problemen op de achtergrond spelen, dit onherroepelijk invloed kan hebben op de cognitieve successen en studievoortgang. Voor thematieken als pesten, het aangaan van sociale contacten, ruzies, negatieve online beïnvloeding, faalangst en andere voorkomende onderwerpen die de leerlingen bezighouden mogen we als docenten niet de ogen sluiten.

Elke docent is een belangrijke schakel in een overkoepelend onderwijsgeheel, dat iets weg lijkt te hebben van de vriendelijk ogende Matroesjka-poppetjes die telkens weer een kleiner poppetje in zich herbergen. Zo is elke individuele docent onderdeel van een team, met daarin een hoofdverantwoordelijke in de vorm van een teamleider. De teamleiders maken deel uit van het managementteam van de school. Dit managementteam staat onder leiding van een directeur. De school is vervolgens weer onderdeel van een scholenstichting met een hoofdbestuur dat diverse andere scholen coördineert. Elke school staat ook onder toezicht van de Onderwijsinspectie. Deze Onderwijsinspectie is verantwoordelijk voor het controleren van de scholen en de besturen. En laat het nou juist dáár zijn misgegaan de afgelopen jaren.

Onlangs kwam uit onderzoek van de NOS en Nieuwsuur namelijk naar voren dat deze Onderwijsinspectie reeds sinds 2014 heeft verzuimd om alle basisscholen in Nederland eens in de vier jaar te bezoeken, zoals was afgesproken. Deze toezegging werd in 2021 versoepeld, maar desondanks werd tweederde van de scholen blijkbaar niet bezocht. Tevens werd de Tweede Kamer jarenlang verkeerd geïnformeerd hierover.

Het is een kwalijke zaak, die op een hoogst ongemakkelijk moment naar voren komt. Nederland zakt al jaren dramatisch qua leerprestaties op de onderdelen taal en rekenen in vergelijking met andere Europese landen. De tekorten aan leraren lopen daarnaast haast synchroon aan deze daling.

Het is ons goed recht om onze zorgen uit te spreken over deze situatie én over de staat van ons onderwijs in het algemeen. De Onderwijsinspectie heeft daarbij een plicht te vervullen: in hun voorbeeldfunctie een objectief oordeel vellen over de onderwijskwaliteit van alle scholen om zodoende een belangrijke bijdrage te leveren aan het verbeteren van het algemene onderwijsniveau. Een grootse taak, waarbij verzuim en nalatende verantwoordelijkheid ongewenst en niet-helpend zijn.