Onderzoek werpt nieuw licht op ontstaan Omikron: variant ging al veel langer rond

Het ontstaan van Omikron is al sinds de ontdekking, iets meer dan een jaar geleden, een mysterie. Tot nu toe gingen wetenschappers ervan uit dat de variant is ontstaan bij een immuungecompromitteerd persoon (bijvoorbeeld iemand met HIV) of is overgesprongen van muizen op mensen. Beide routes zouden kunnen verklaren waarom Omikron zo verschilt van de andere varianten die er op dat moment rondgingen.

Volgens onderzoek dat deze week is gepubliceerd in Science ligt het in werkelijkheid toch weer een slag anders. De nieuwe variant blijkt al veel langer te hebben rondgewaard in zuidelijk Afrika dan tot nu toe werd aangenomen. De onderzoekers concluderen dat inwoners in Mali, Benin, Kenia, Oeganda, Ghana en Niger al in augustus en september vorig jaar besmet waren met voorlopers van de Omikron-variant. Net als Omikron bevatte het virus toen al opmerkelijk veel mutaties in het spike-eiwit.

Pas in november dook Omikron op in Zuid-Afrika en Botswana, de landen waar de nieuwe variant werd ‘ontdekt’. “Dat we door Omikron zijn verrast komt door de diagnostische blinde vlek in grote delen in Afrika”, zegt de Duitse onderzoeker Jan Felix Drexler tegen Der Spiegel. “Daardoor wordt maar een fractie van de sars-cov-2-infecties in die gebieden geregistreerd.”

Drexler wil niet helemaal uitsluiten dat een immuungecomprommitteerd persoon of dieren een rol hebben gespeeld bij het ontstaan van Omikron. Maar de nieuwe bevindingen maken het volgens hem veel waarschijnlijker dat er sprake was van “geleidelijke evolutie”, waarbij het virus zich “meer en meer aanpaste aan de bestaande menselijke immuniteit”.

Nadat Omikron eind vorig jaar werd vastgesteld in Zuid-Afrika stelden tal van landen inreisbeperkingen in. De nieuwe variant bleek immers nog een stuk besmettelijker dan de voorgaande varianten. In Nederland, waar de intensive cares als gevolg van de inertie van het kabinet weer vol lagen, leidde de komst van Omikron half december tot nieuwe strenge maatregelen. Scholen, horeca en niet-essentiële winkels gingen dicht.