Onze beschaving redden in de coronacrisis

Onze samenleving zit momenteel vol solidaire initiatieven. Het coronasteunpakket voor de economie mag deze solidariteit niet aantasten. Maar daar lijkt het nu wel op. Dit VVD-kabinet neemt in korte tijd een indrukwekkende hoeveelheid stimulerende maatregelen om bedrijven en banen op de been te houden in de coronacrisis. Het kabinet heeft de komende drie maanden maar liefst twintig miljard euro nodig voor het steunpakket en stelt in totaal tot wel negentig miljard euro beschikbaar te hebben.

Maar waar komt al dat geld vandaan? Minister Wopke Hoekstra impliceerde dat we al deze miljarden klaar hebben liggen toen hij zei: “Onze zakken zijn echt heel diep en ik ben bereid om ze allemaal te legen.” Totdat financieren met de geldpers van De Nederlandsche Bank mogelijk is, moet minister Hoekstra dit geld lenen op de financiële markt.

Later zullen de schuldeisers het geld terug willen en we hebben in het verleden gezien wat er dan gebeurt. Na de financiële crisis van 2008 liep de staatsschuld met miljarden op, onder meer omdat de banken gered moesten worden. Die werd vervolgens afgelost met de grootste bezuinigingsoperatie op de publieke sector sinds de Tweede Wereldoorlog. Met onze zorg, onderwijs, openbaar vervoer en sociale huur hebben we de redding van banken betaald. Er werd maar liefst 52 miljard euro bezuinigd op de publieke sector. Dat leidde tot lage lonen, personeelstekorten en hoge werkdruk in wat de pijlers onder de samenleving zijn. Dit was een grove aantasting van de solidariteit in ons land.

Juist nu de publieke sector onze samenleving tijdens de coronacrisis op de been houdt, mag niet nog een keer gebeuren wat er tijdens de vorige economische crisis gebeurde. VNO-NCW-voorzitter Hans de Boer prees onlangs in Buitenhof dat ons land in goede tijden gespaard had voor slechte tijden. “We zijn schathemeltje rijk. Dat vermogen moeten we nu losmaken”, zei De Boer. En inderdaad, sinds de crisis van 2008 zijn de tien procent rijkste Nederlanders er 140,2 miljard euro op vooruit gegaan. Dat geld kunnen wij nu goed gebruiken in de samenleving. Ook het Nederlandse bedrijfsleven ging het voor de wind. Er werd sinds 2008 elk jaar opnieuw gemiddeld 158 miljard euro aan winst uitgekeerd aan aandeelhouders. Dat is 1892 miljard euro in totaal sinds 2008. Ondertussen daalde de winstbelasting steeds verder. Van 48 procent in 1980 naar 21,7 procent in 2021 volgens de plannen van het kabinet.

De meest vermogenden hebben in de geschiedenis nooit eerder zoveel geld gehad en bedrijven hebben nooit eerder zoveel winst gemaakt als de laatste jaren. Terwijl ze steeds minder belasting zijn gaan betalen. De rijksten hebben jaren van hun geld kunnen genieten. Maar in een crisis als deze is dat geld beter te gebruiken dan voor een extra miljoenenvilla. Laten we dat geld gebruiken om de crisis te overwinnen. Alleen samen krijgen we deze crisis onder controle.

We moeten in ieder geval twee dingen doen om solidariteit in de crisisaanpak te organiseren. Ten eerste moeten we de noodmaatregelen met een progressieve crisisbelasting op de hoogste vermogens financieren. De sterkste schouders moeten ook echt hun eerlijke deel betalen. Ten tweede moeten we de jarenlange winsten in de private sector aanspreken. Dat kan met name door bedrijven te verplichten om geen dividend uit te keren aan aandeelhouders maar dat geld te gebruiken om medewerkers van inkomen te voorzien.

Iedereen moet offers brengen om samen uit deze crisis te komen, en zijn eerlijke deel betalen. In 2008 mislukte dat. De rijksten zijn er toen enorm op vooruitgegaan, terwijl de armsten slechter af waren en de publieke sector in grote problemen werd gestort. Zo een aantasting van solidariteit mag niet nog eens plaatsvinden. Samen en solidair de crisis aanpakken is een kwestie van beschaving.

Mahir Alkaya, Tweede Kamerlid van de SP Eduard van Scheltinga, medewerker Wetenschappelijk Bureau van de SP