Op de Afsluitdijk werd ik bekogeld met eieren en stenen terwijl de politie toekeek

Zaterdag 21 juni demonstreerde ik met Extinction Rebellion op de Afsluitdijk om aandacht te vragen voor de nieuwe gasboringen in de Waddenzee. Onze eis was simpel: stop nieuwe fossiele projecten. Elk nieuw gasveld vergroot de CO₂ -uitstoot, remt de energietransitie en draagt bij aan natuurschade en de klimaatcrisis. Na enkele uren dropen we noodgedwongen af. Niet door de hitte of politieoptreden, maar omdat een woedende menigte ons bekogelde met eieren en stenen, terwijl de politie toekeek.

Dat een actie als een snelwegblokkade irritatie oproept, begrijp ik goed. Het is voor niemand fijn om in de hitte stil te staan op het asfalt of om kilometers om te moeten rijden. Toch is het niet ons doel om weggebruikers te pesten. We kiezen voor disruptieve acties omdat ze werken: ze trekken aandacht voor urgente onderwerpen die anders nauwelijks gehoord worden.

Demonstranten zijn vaak storende ‘aandachtstrekkers’ en juist daarom effectief, zoals dit artikel op De Correspondent treffend uitlegt. Beleefde acties zoals een spandoek omhooghouden op het Malieveld, halen het NOS journaal niet en brengen zelden verandering teweeg. Acties die het gewone leven onderbreken - zoals een snelweg blokkeren of een universiteitsgebouw bezetten – doen dat wél. We doen dit niet voor het spektakel, maar omdat de klimaatcrisis dit van ons vraagt en niemand luistert zolang we keurig langs de kant van de weg blijven staan.

Tegengeluid mag wel, geweld niet
Als wij demonstreren op het asfalt hebben anderen het volste recht om een tegendemonstratie te vormen (‘tegendemonstratie’ is overigens niet mijn woordkeuze, maar die van een van de eiergooiers in deze video.) Het demonstratierecht geldt immers ook voor wie het niet met ons eens is. Maar Amnesty International is helder: “Het gebruik van geweld ... of op andere wijze een demonstratie verstoren of verhinderen, is strafbaar en kan nooit als een tegendemonstratie gezien worden; dan gaat het om vijandig publiek.” Zodra een tegendemonstratie zich beroept op geweld, vervalt dus hun bescherming van het demonstratierecht.

Wat begon met verwensingen, scheldkanonnades en ziektes die ons om de oren vlogen, mondde uit in een regen van eieren – en later ook stenen – op onbeschermde mensen. Het leek wel prijsschieten op de kermis: het plezier en fanatisme op de gezichten van de eiergooiers en het gejuich wanneer raak gegooid, was ronduit sadistisch. Voor wie denkt dat eieren gooien – laat staan het gooien van stenen - ‘onschuldig’ is, kijk naar de rechtszaken rond Kick Out Zwarte Piet: de rechter kwalificeerde het als ‘openlijk geweld’ en legde taakstraffen op.

Waar was de politie?
Agenten spraken het vijandige publiek zo nu en dan toe, maar grepen niet in. Zelfs niet toen een agente in functie met eieren werd bekogeld en een man herhaaldelijk stenen op ons afvuurde. Diezelfde man kreeg enkel een kameraadschappelijke arm om zijn schouders van een agent. Mogelijk bedoeld als de-escalatie, maar het contrast met zijn gedrag was schrijnend.

Het College voor de Rechten van de Mens stelt dat de overheid demonstranten moet beschermen, bijvoorbeeld door voldoende politie in te zetten. Dat gebeurde niet. Omdat wij zagen hoe de politie faalde in het waarborgen van onze veiligheid, hebben wíj de actie beëindigd. Zelfs toen we ons terugtrokken, bleef de dreiging: we werden achtervolgd tot op de parkeerplaats, uitgescholden, geïntimideerd door auto’s die met gierende motoren langsreden en een enkeling werd bespuugd. Zo bepaalt in Nederland de agressiefste partij wanneer een vreedzame demonstratie eindigt.

Een glijdende schaal
Dit is geen incident. Van burgerblokkades aan de grens tot protesten tegen asielzoekers: burgers nemen steeds vaker het recht in eigen hand terwijl het gezag wegkijkt. Vandaag waren het eieren; morgen misschien bakstenen of een Kamerlid dat dit “een prachtig initiatief” noemt en vrolijk meedoet. Als geweld tegen vreedzame demonstranten niet wordt bestraft, geven we het signaal af dat intimidatie loont. Dat ondermijnt niet alleen het demonstratierecht, maar de fundamenten van onze rechtsstaat.

Herstel de rechtsstaat
De weg terug is simpel, maar vergt ruggengraat: identificeer en vervolg de eier- en stenengooiers. Laat zien dat geweld nooit loont. Handhaaf dezelfde wet voor iedereen, ongeacht de boodschap van de demonstrant. Alleen zo blijft er ruimte om vreedzaam alarm te slaan: over het klimaat, asielzoekers, Gaza of welk onderwerp dan ook.

De stank van rauwe eieren in het busje terug naar huis maakte me misselijk van woede. Ik ben burger in een democratische rechtsstaat die mij had moeten beschermen, maar dat niet deed. Het mag niet normaal worden dat vreedzame demonstranten worden aangevallen terwijl de politie toekijkt. Dit was een dieptepunt. Laat het ook een keerpunt zijn.