Op het Museumplein hadden ze terecht kunnen roepen: ‘Wij zijn Nederland’

Daar klonk tegelijk de stem van de redelijkheid en het mededogen

Met 250.000 deelnemers is de Rode Lijn demonstratie op het Amsterdamse Museumplein verreweg de grootste van déze eeuw. Althans wat Nederland betreft. De gedachten gaan nu meteen uit naar de betogingen uit de jaren tachtig van de vorige tegen de kruisraketten. Die in Amsterdam was net zo groot – lees een prachtige beschrijving in de roman van Harry Mulisch De Aanslag, maar de daaropvolgende in Den Haag trok zeker een half miljoen man. Toch zijn deze massale oplopen niet helemaal vergelijkbaar met wat zondag in Amsterdam gebeurde. Het ging immers om ontwapening en niet om solidariteit met een volk in nood.

Wat dat betreft biedt de Utrechtse demonstratie tegen de Amerikaanse agressie in Vietnam beter vergelijkingsmateriaal. Op 6 januari 1973 kwamen zeker tachtigduizend mensen op de been. Zij waren aangereisd uit het hele land en vormden tegelijkertijd een doorsnede van de hele bevolking. Je kunt het niet zomaar een linkse demonstratie noemen. De massa werd niet alleen toegesproken door de prominente PvdA-er Anne Vondeling maar ook door Marga Klompé van de KVP.

De acties tegen de oorlog in Vietnam waren een jaar of acht daarvoor inderdaad in uiterst linkse kring begonnen. Het duurde lang voor het bestuur van de PvdA zijn steun aan de Amerikaanse betrokkenheid introk. Een sociaaldemocratische krant als Het Parool en een bekend duider als dr. L. de Jong bleven de voormalige bevrijders van Nederland – dat was het sentiment – nog heel lang trouw. Op den duur echter werd steeds meer duidelijk dat het onverdedigbare inderdaad onverdedigbaar was. Daarom, maakte heel Nederland een draai. Afkeer van de Amerikaanse agressie in Vietnam was in 1973 mainstream geworden. Het behoorde inmiddels tot de algemeen geaccepteerde opvattingen.

Iets vergelijkbaars zien we nu gebeuren met Israël en Gaza, alleen binnen twee jaar. Aanvankelijk kwam een kleine radicale groep in verzet tegen de manier waarop Israël wraak nam voor het bloedbad van 7 oktober. Over het algemeen zag het publiek in Israël een David en niet een Goliath. Inmiddels is dat sentiment sterk veranderd. Een veroordeling van wat in Gaza gebeurt, maakt deel uit van de mainstream. Dat kwam niet alleen tot uiting in de massale trek naar het Museumplein maar ook in de samenstelling van het publiek: uit heel het land en uit alle lagen van de bevolking. Je kunt net als meer dan een halve eeuw geleden met de Vietnambetoging het geval was, niet zomaar spreken van een linkse toogdag. Er deden mensen mee van zeer uiteenlopende levensovertuigingen die op ethische gronden tot de overtuiging waren gekomen dat wat in Gaza gebeurde niet (langer) kon.

Afgelopen zaterdagmiddag vond in mijn vaderstad Schiedam een andersoortige demonstratie plaats. Ze was gericht tegen de komst van een AZC en haalde zowel het Journaal als Nieuwsuur. De betoging trok enkele honderden belangstellenden onder wie ook velen van buiten de stad. De kop werd genomen door een zeer gedisciplineerde groep in het zwart gehulde agressief kijkende mannen, die een enorm spandoek voor zich uitdroegen met daarop DefenseNetherlands. “Wij zijn Nederland” scandeerden ze. Dat was een misvatting. Zij vertegenwoordigden met hun uniforme zwarte kostuums juist waar Nederland traditioneel van walgt.

De leuze “Wij zijn Nederland” paste daarentegen juist wél in de demonstratie op het Museumplein. Daar zagen wij een representatieve doorsnee van het Nederlandse volk.

Het was ook meteen duidelijk wat dat voor mensen waren. Zij straalden redelijkheid uit en gezond verstand. Die redelijkheid en dat gezonde verstand hadden hen er toe gebracht naar Amsterdam te komen. Omdat ze bovendien menselijkheid bezaten en dus soms een rode lijn trokken.

In het algemeen echter hoorden zij tot de burgers, waar Kim Putters, de baas van de Sociaal Economische Raad in Buitenhof zijn hoop op vestigde: de mensen die niet zulke sterke opvattingen hebben en van grote maatschappelijke vraagstukken de uiteenlopende kanten zien, de Nederlanders die beseffen dat we het met elkaar moeten rooien en dat voor ingewikkelde problemen geen gemakkelijke oplossingen bestaan. Zij moeten ons land heelhuids door de grote binnen- en buitenlandse crises loodsen zonder dat zij zich storen aan de ketelmuziek op de flanken.

Het ging nu over Gaza maar de demonstranten op het Museumplein vertegenwoordigden zoveel meer.

Ze zijn het zout der aarde. Zij zijn Nederland. Zij wél.

Bekijk beelden van de grote Vietnam-demonstratie:

Bekijk nog eens in zijn geheel de Oscar winnende verfilming van De Aanslag. Vandaag de dag actueler dan ooit.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin zeker nu de laatste putten open blijven. Tegens noem ik de PVV een extreemrechtse partij.

Beluister Het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: de Raad van State.