Over de combinatie genocide en Gaza

Mocht het tot rechtszaken komen voor het Internationaal Strafhof, dan zullen de beklaagden ongetwijfeld volhouden dat zij er niet op uit waren de Palestijnen als volk geheel of gedeeltelijk te vernietigen.

 Er wordt tegenwoordig vaak een lakmoesproef op je gedaan. Noem je wat er gebeurt in Gaza genocide of gebruik je daar een ander woord voor? In het laatste geval ben je waarschijnlijk een zionist die het voortbestaan van de apartheidsstaat Israël ondersteunt.

Het is in dit verband interessant om te zien wat er juridisch gezien onder genocide wordt verstaan. Er bestaan verschillende definities maar het ligt voor de hand de omschrijving te hanteren die in internationale verdragen valt  terug te vinden. Het Statuut van Rome inzake  het Internationaal Strafhof van 17 juli 1998 en het Verdrag inzake de voorkoming en bestraffing van genocide uit 1948, dat pas inging op 18 september 1966 bevatten de volgende formulering:

 In the present Convention, genocide means any of the following acts committed with intent to destroy, in whole or in part, a national, ethnical, racial or religious group, as such:

·(a)Killing members of the group;
·(b)Causing serious bodily or mental harm to members of the group;
·(c)Deliberately inflicting on the group conditions of life calculated to bring about its physical destruction in whole or in part;
·(d)Imposing measures intended to prevent births within the group;
·(e)Forcibly transferring children of the group to another group.

 In de Nederlandse wetgeving wordt van deze definitie uitgegaan. Artikel 3 van de Wet op internationale misdrijven luidt als volgt: 

Hij die met het oogmerk om een nationale, etnische of godsdienstige groep, dan wel een groep behorend tot een bepaald ras, geheel of gedeeltelijk, als zodanig te vernietigen:
·     a.leden van de groep doodt;
·     b.leden van de groep zwaar lichamelijk of geestelijk letsel toebrengt;
·     c.opzettelijk aan de groep levensomstandigheden oplegt die op haar gehele of gedeeltelijke lichamelijke vernietiging zijn gericht;
·     d.maatregelen neemt, welke tot doel hebben geboorten binnen de groep te voorkomen; of
·     e.kinderen van de groep onder dwang overbrengt naar een andere groep,
wordt als schuldig aan genocide gestraft met levenslange gevangenisstraf of tijdelijke van ten hoogste dertig jaren of geldboete van de zesde categorie.

 Het venijn zit hier niet in de staart maar in de kop. Alle strafbare handelingen uit de definitie worden in Gaza verricht. Het kost geen moeite dat onweerlegbaar te bewijzen. Zij vallen echter alleen maar onder genocide als het daadwerkelijk de bedoeling was een etnische of godsdienstige groep geheel of gedeeltelijk te vernietigen. Mocht het tot rechtszaken komen voor het Internationaal Strafhof, dan zullen de beklaagden ongetwijfeld volhouden dat zij er niet op uit waren de Palestijnen als volk geheel of gedeeltelijk te vernietigen. Zij zullen stellen dat zij een reguliere oorlog hebben gevoerd en dat ze juist geprobeerd hebben de burgerbevolking zoveel mogelijk te sparen en hoe dat natuurlijk niet meeviel in een stadsoorlog en in een gebied zonder voldoende schuilmogelijkheden. Met andere woorden: zij zullen proberen waar te maken dat we te maken hebben met collateral damage.  En dat het aantal doden op een bevolking van anderhalf miljoen niet excessief is als je die vergelijkt met de genocide in Rwanda of de huidige in Soedan. De zesduizend doden van Srebrenica vallen wel onder genocide omdat ze specifiek waren geselecteerd en weggevoerd om te worden doodgeschoten.

Het zal niet meevallen dit vertoog overeind te houden als de hongersnood van het moment ter sprake komt maar dan kan men nog stellen dat het niet de bedoeling was de Palestijnen in de Gazastrook uit te roeien. Overigens zullen beklaagden dan toch  nat gaan, want sinds 2022 is het hongerwapen als strijdmiddel verboden en tot oorlogsmisdaad verklaard.

Voor het publieke debat heeft het bovenstaande in de praktijk niet zo veel betekenis. Op straat, in de kroeg, op het internet en in de reguliere media worden termen meestal niet op juridisch verantwoorde wijze gebruikt. Het is de vijand die genocide toepast, onze kant doet dit niet. De onzen sparen de burgerbevolking zo veel mogelijk. Helaas is het de vijand die ze als menselijk schild gebruikt. Wij zouden tot zoiets nooit over gaan. Zo zijn wij niet.

Het Woordenboek der Nederlandsche Taal is overigens kort over genocide. Het woord betekent Stelselmatige uitroeiing van een volk, volksgroep of ras. Dat is niet van toepassing op wat er in het Midden-Oosten gebeurt, want het aantal Palestijnen is sinds 1947 van een kleine twee miljoen gegroeid tot ongeveer veertien en een half miljoen waarvan er dik 5,3 miljoen in Palestina zelf wonen. Wie in betogen over Gaza het woord genocide gebruikt, krijgt deze tegenwerping. Daarmee wordt dan de aandacht afgeleid van wat er in Gaza aan oorlogsmisdaden wordt bedreven.

Genocide is een krachtig woord. Het is een lekker woord. Maar het definieert vooral je eigen positie in de debatten over Gaza. Daarom is het niet zo belangrijk om opiniestukken na te vlooien op het gebruik van de term genocide of niet. Het gaat om de argumentatie. Om de bewijsvoering. Om de betrouwbaarheid van de gebruikte bronnen.

Het debat is niet zonder risico’s. In lid 2 van artikel 3 van de Wet op de Internationale Misdrijven lezen wij het volgende:

De samenspanning en de opruiing tot genocide die in het openbaar, mondeling of bij geschrift of afbeelding, plaatsvindt, worden gestraft gelijk de poging.

Heftige taal kan tot aangifte leiden en artikel 12 procedures als het Openbaar Ministerie naar het idee van woedende burgers te laks reageert

Gedachte achteraf
Zeer relevant in het debat rond Gaza is artikel 4 van de wet Internationale Misdrijven. Dat gaat over misdaden tegen de menselijkheid.

Als schuldig aan een misdrijf tegen de menselijkheid wordt gestraft met levenslange gevangenisstraf of tijdelijke van ten hoogste dertig jaren of geldboete van de zesde categorie, hij die een van de volgende handelingen begaat, indien gepleegd als onderdeel van een wijdverbreide of stelselmatige aanval gericht tegen een burgerbevolking, met kennis van de aanval:

·a.opzettelijk doden;
·b.uitroeiing;
·c.slavernij;
·d.deportatie of onder dwang overbrengen van bevolking;
·e.gevangenneming of andere ernstige beroving van de lichamelijke vrijheid in strijd met fundamentele regels van internationaal recht;
·f.marteling;
·g.verkrachting, seksuele slavernij, gedwongen prostitutie, gedwongen zwangerschap, gedwongen sterilisatie, of enige andere vorm van seksueel geweld van vergelijkbare ernst;
·h.vervolging van een identificeerbare groep of collectiviteit op politieke gronden, omdat deze tot een bepaald ras of een bepaalde nationaliteit behoort, op etnische, culturele of godsdienstige gronden, op grond van geslacht of op andere gronden die universeel zijn erkend als ontoelaatbaar krachtens internationaal recht, in verband met een in dit lid bedoelde handeling of enig ander misdrijf omschreven in deze wet;
·i.gedwongen verdwijning van een persoon;
·j.apartheid;
·k.andere onmenselijke handelingen van vergelijkbare aard waardoor opzettelijk ernstig lijden of ernstig lichamelijk letsel of schade aan de geestelijke of lichamelijke gezondheid wordt veroorzaakt.

·2In dit artikel wordt verstaan onder:
·a.aanval gericht tegen een burgerbevolking: een wijze van optreden die met zich brengt het meermalen plegen van in het eerste lid bedoelde handelingen tegen een burgerbevolking ter uitvoering of voortzetting van het beleid van een staat of organisatie, dat het plegen van een dergelijke aanval tot doel heeft;
·b.slavernij: de uitoefening op een persoon van een of alle bevoegdheden verbonden aan het recht van eigendom, met inbegrip van de uitoefening van dergelijke bevoegdheid bij mensenhandel, in het bijzonder handel in vrouwen en kinderen;
·c.vervolging: het opzettelijk en in ernstige mate ontnemen van fundamentele rechten in strijd met het internationaal recht op grond van de identiteit van de groep of collectiviteit;
·d.gedwongen verdwijning van een persoon: het arresteren, gevangen houden, afvoeren of elke andere vorm van vrijheidsontneming van een persoon door of met de machtiging, ondersteuning of bewilliging van een staat of politieke organisatie, gevolgd door een weigering een dergelijke vrijheidsontneming te erkennen of informatie te verstrekken over het lot of de verblijfplaats van die persoon of door verhulling van dat lot of die verblijfplaats, waardoor deze buiten de bescherming van de wet wordt geplaatst.

·3Onder «uitroeiing» wordt in dit artikel mede verstaan: het opzettelijk opleggen van levensomstandigheden, onder andere de onthouding van toegang tot voedsel en geneesmiddelen, gericht op de vernietiging van een deel van een bevolking.

Was ik officier van justitie, ik zou het daarop gooien.

Voor het overige ben ik van mening dat het toeslagenschandaal niet uit de publieke aandacht mag verdwijnen en de affaire rond het Groninger aardgas evenmin zeker nu de laatste putten open blijven. Tevens noem ik de PVV een extreemrechtse partij.

Beluister het Geheugenpaleis, de wekelijkse podcast van Han van der Horst en John Knieriem over politiek en geschiedenis. Nu: Nederland en hongersnood

Naschrfit: in het speciale Gaza nummer van het Nederlands Juristenblad schrijft prof. dr. Larissa van den Herik, hoogleraar internationaal recht aan de Universiteit Leiden, een uitgebreid blog over het begrip genocide met heel veel wezenlijke achtergrondinformatie. Zij komt tot de conclusie dat je in het geval van Gaza beter niet kunt spreken over genocide maar over het risico op genocide. Internationale verdragen verplichten de Nederlandse regering in te grijpen als ze constateert dat ergens ter wereld het risico op genocide bestaat. Dat vloeit voort uit de due diligence of zorgvuldigheid die een wezenlijk kenmerk is van behoorlijk bestuur. De regering en de politiek dienen de kwestie Gaza dan ook op die manier te benaderen, meent professor van Herik. Lees haar betoog hier https://www.njb.nl/media/vogj0apr/njb22_genocide-in-gaza.pdf