Politieke partijen promoten allemaal gezond leven maar waarom dan niet een gezonde leefomgeving?

Naarmate de verkiezingen naderen buitelen politieke partijen over elkaar heen met beloften over gezondheid en preventie. We moeten meer bewegen, gezonder eten en stress vermijden om als samenleving de zorgkosten behapbaar te houden. Verkiezingsprogramma’s staan vol met plannen om ouderen in beweging te krijgen, reclames voor ongezonde voeding gericht op kinderen aan banden te leggen, en rookvrije zones in te voeren op openbare plekken.

Opvallend is dat partijen preventie vooral lijken te zien als een individuele opdracht aan burgers die de overheid hooguit kan stimuleren. Vrijwel geen enkele partij koppelt preventie aan de verantwoordelijkheid van de overheid om te zorgen voor een gezonde leefomgeving. Vrij van landbouwgif, PFAS en andere hardnekkige chemicaliën die ons dagelijks leven binnendringen.

Maar wat heb je aan een gezond voedingspatroon als je groente en fruit zijn bespoten met middelen die in verband worden gebracht met Parkinson en hormoonverstoring? Wat heb je aan “preventiebeleid” als drinkwaterbedrijven miljoenen moeten investeren om PFAS en andere gifstoffen uit ons kraanwater te filteren? Wat heb je aan leefstijlcampagnes als de lucht die we inademen vol zit met chemische stoffen waarvan we de langetermijneffecten nauwelijks overzien?

Over de gevolgen van gif en chemicaliën voor onze gezondheid is steeds meer bekend. Mensen die in de buurt van Tata Steel wonen, hebben vaker longklachten en astma. Kinderen hebben hogere loodwaarden in hun bloed en een groter risico op kanker op de lange termijn. Verschillende soorten landbouwgif worden in verband gebracht met de ziekte van Parkinson. Mensen die dichtbij akkers wonen, hebben vaker last van klachten als hoofdpijn, duizeligheid en ademhalingsproblemen. Arbeiders in de glas- en tuinbouwindustrie kregen als gevolg van het werken met bestrijdingsmiddelen te maken met huidproblemen en neurologische klachten.

Het RIVM heeft in een landelijk onderzoek geconstateerd dat vrijwel iedereen in Nederland PFAS in het bloed heeft, met een hoeveelheid die bij de meeste mensen boven de gezondheidskundige grenswaarde ligt. Langdurige blootstelling aan PFAS kunnen leiden tot een verzwakt immuunsysteem, hogere cholesterolwaarden en leverproblemen, een verhoogde kans op nier- en teelbalkanker en problemen met vruchtbaarheid en de hormoonhuishouding.

De gezondheidswinst van meer sport en gezonde voeding is reëel, maar zulke oplossingen gaan voorbij aan een fundamenteler probleem: we leven in een samenleving die economische belangen van landbouw en industrie boven het recht op een gezonde leefomgeving plaatst.

Het is de taak van de overheid om zorg te dragen voor een gezonde leefomgeving, maar daar komt nog niet veel van terecht. Terwijl de overheid weigert zelf een PFAS-verbod in te voeren, krijgt een vervuiler als Tata miljarden aan belastinggeld cadeau. Chemours stoot ondanks vele rechtszaken waarin vervuiling van de bodem is aangetoond nog steeds giftige stoffen uit. Omwonenden van de lelieteelt in Drenthe en de Bollenstreek hebben jarenlang moeten procederen voordat de zorgen om hun gezondheid enigszins serieus werden genomen. En ondanks het groeiende bewijs voor gezondheidsrisico’s stemde Nederland in Europa in met de verlenging van de toelating van het landbouwgif glyfosaat.

Zolang de gevaren van gifstoffen worden gebagatelliseerd, blijft elk preventiebeleid een kwestie van halve maatregelen. Preventie zonder een serieuze aanpak van gif is geen preventie, maar symptoombestrijding.

Politieke partijen zouden de moed moeten hebben om gezondheid écht centraal te stellen. Dat betekent niet alleen campagnes voor minder roken, meer bewegen of meer groente op het bord, maar ook het terugdringen van pesticiden, het strenger reguleren van de chemische industrie en het per direct invoeren van een PFAS-verbod. Pas dan komt er samenhang tussen de mooie woorden over preventie en de praktijk waarin burgers van hun recht op een gezonde leefomgeving kunnen genieten.

Als gezondheid werkelijk het kompas is, kan zwijgen over gif geen optie zijn.