Progressief schaduwkabinet kan voor politieke doorbraak zorgen

Door: Henk Krijnen en Radi Suudi

Eén ding is zeker: na de bedrieglijke rust van het parlementaire zomerreces barsten in de komende verkiezingscampagne de politieke vijandelijkheden los. Voor de combinatie GroenLinks-PvdA ligt de lat direct al erg hoog. Want de partij in wording maakt namelijk een serieuze kans om op 29 oktober de grootste, of in elk geval de tweede, partij van Nederland te worden. Omdat de PVV door vrijwel alle partijen van regeringsdeelname wordt uitgesloten, kan GroenLinks-PvdA misschien het voortouw in de formatie krijgen.

Nu een centrum-links kabinet-Timmermans een reële mogelijkheid is, moet de nieuwe progressieve middenpartij, die GroenLinks-PvdA is, letterlijk meer smoel krijgen. Wij pleiten voor de vorming van een GroenLinks-PvdA-schaduwkabinet op korte termijn.  Politicoloog Joop van den Berg en voormalig GroenLinks-politica Andrée van Es hielden vorig jaar al een vergelijkbaar pleidooi.

Nieuwe politieke energie
De campagnemakers van de kersverse fusiepartij doen er verstandig aan om de politieke luwte van dit moment te gebruiken om zo’n schaduwkabinet in de steigers te zetten en de lancering ervan voor te bereiden. Als het lukt om die potentiële ministersploeg eind augustus samen met het nieuwe verkiezingsprogramma te presenteren, kan dit onvermoede politieke energie losmaken. Zeker als tegelijkertijd een compact progressief regeerprogramma wordt ontvouwd.

Er zijn geen vaste regels voor een dergelijk initiatief. Anders dan in de tijd van Keerpunt ‘72 is in 2025 een meer-partijen-schaduwkabinet helaas weinig realistisch. Het progressieve kamp is momenteel te sterk verdeeld.

Een beoogde progressieve regeerploeg hoeft naar ons idee niet iedere denkbare ministerspost te omvatten. Een kernkabinet met een beperkt aantal schaduwministers is voldoende. Profilering op een aantal essentiële, liefst onderscheidende, sleutelterreinen kan aanmerkelijk strategisch voordeel opleveren in de verkiezingsstrijd. Maar dan is het wel nodig om per terrein aansprekende mensen met een sterk bestuurlijk of inhoudelijk track record naar voren te schuiven. De toekomstige ministers kunnen deels afkomstig zijn uit de eigen partijgelederen, maar het is zeker zo belangrijk om ook mensen uit de wetenschappelijke hoek, uit allerhande maatschappelijke sectoren en uit het bedrijfsleven te rekruteren. De crux is: zijn de betreffende personen bereid de eigen naam aan een dergelijk politiek project te verbinden? Een spannende mix van uiteenlopende kandidaat-ministers zou het beste zijn.

Cirkel rond Timmermans verbreden
Een schaduwkabinet is een slimme manier om de cirkel rond lijsttrekker Frans Timmermans te verbreden. Hij heeft ruime ervaring in Nederland en Europa, wat hem een sterk premiersprofiel geeft. Maar de politieke voorhoede van GroenLinks-PvdA kan meer politieke aanvalskracht ontwikkelen als de midvoor wordt bijgestaan door een aantal hooggekwalificeerde vleugelspelers - met reputatie op een belangrijk beleidsterrein en met het vermogen om ook jongere generaties aan te spreken.

Enkele ervaren lokale en regionale bestuurders zouden ook een prominente plek in een schaduwkabinet moeten krijgen. Zij kunnen verwijzen naar de manier waarop zij concrete problemen op het gebied van wonen, zorg, arbeid en inkomen hebben aangepakt. Zo kan de hardnekkige mythe dat GroenLinks-PvdA een club is van wereldvreemde types, die veraf staan van de problemen van de ‘gewone Nederlander’, met sprekende voorbeelden uit de beleidspraktijk van alledag worden bestreden. Timmermans kan zich intussen als de senior-teamleider profileren.

Alternatieve minister van Financiën cruciaal
Doorslaggevend lijkt ons de keuze voor een progressieve schaduwminister van Financiën. Dit moet een man of vrouw zijn die in staat is om, met beheersing van de complexe macro-economische dossiers, een progressief begrotings- en investeringsplan te maken en de inhoud ervan in de campagne - op een eenvoudige maar deskundige manier - aan de kiezers over te brengen. De vraag is hoe de extra defensie-uitgaven zich financieel gaan verhouden tot de toezegging van Timmermans om dit niet ten koste te laten gaan van de voorzieningen van de verzorgingsstaat. GroenLinks-PvdA staat voor de moeilijke taak om over anderhalve maand een goed doortimmerd financieel verhaal te vertellen dat zich wezenlijk onderscheidt van dat van de VVD en toch geloofwaardig is.

Voordeel is dat de mensen uit het progressieve smaldeel dat straks een goede kans maakt om minister te worden nu al betrokken kan worden bij het uitwerken van plannen. Ook kunnen zij van meet af aan als adviseur in de informatie en formatie meedraaien. Daarmee wordt dus een deel van het proces dat zich traditioneel na de verkiezingen achter gesloten deuren afspeelt naar voren gehaald en tot onderdeel van de verkiezingscampagne gemaakt, net als in 1971 en 1972.

Campagne van hoge kwaliteit
Natuurlijk is er geen garantie dat de leden van het progressieve schaduwkabinet van GroenLinks-PvdA ook daadwerkelijk op de beoogde ministersposten terechtkomen. Dat doet er even niet toe. Hoofdzaak is dat een kwaliteitsvolle campagne wordt gevoerd, waarin met heldere plannen, overtuigende voorbeelden en goede mensen wordt geprobeerd zoveel mogelijk steun te verwerven onder de kiezers.

Door inhoudelijk sterk te opereren en met goede ministerskandidaten op de proppen te komen, worden andere partijen gedwongen om politiek kleur te bekennen. Een progressief schaduwkabinet kan daarbij als vliegwiel werken. En wie weet: misschien is het een opmaat voor een politieke doorbraak na de verkiezingen.

Henk Krijnen is ex-hoofdredacteur van De Helling, tijdschrift van het wetenschappelijk bureau van GroenLinks. Radi Suudi is zelfstandig ondernemer. Beiden zijn politicoloog en oprichters van de website progressief.nu