PvdA, GroenLinks en de broodnodige strijd om de verloren kiezers

De linkse critici van Melkert c.s. hebben een serieus punt als ze wijzen op het failliet van de eerdere periodes waarin de PvdA een middenkoers voer. Ze concluderen dat een herhaling daarvan opnieuw zal falen. Maar er valt nog meer te zeggen. Ik beperk me tot enkele punten.

Zoals de hazen nu lopen, zal een fusie tussen GL en PvdA de handicaps van beide niet oplossen. Het zijn allebei partijen van vooral hoger opgeleiden in met name de grote steden. Waar de een ooit een arbeiderspartij was, is die kiezersgroep daar al lang weg. Wel sturen beide partijen met hun programma’s de laatste jaren duidelijk weer aan op een herstel van een politiek die zich vooral ook richt op belangen van de werkende bevolking. En op alle niveaus werken velen zich uit de naad om er dingen van te realiseren. Maar met programma’s en hard werken alleen kom je er niet. Je hebt  kiezers nodig om er politiek iets meer mee te kunnen doen.

Fnuikend is hier de slag om de publiciteit, en in periodes van verkiezingen is dat vooral het gevecht om de gunst van de kiezer. Dat dat gevecht er is spreekt natuurlijk vanzelf. Er is echter een grote en groeiende groep zwevende kiezers die pas op een heel laat moment hun keuze bepalen. Daarnaast is er die waan van de dag waarin sociale media, massamedia en een hijgerige opiniepers herhaaldelijk van de ene week op de andere de mogelijke stemverhoudingen radicaal omver helpen gooien. Daardoor worden campagnes loterijen met zeer ongewisse uitkomsten. Of eigenlijk niet eens ongewis, want het populistische radicalisme van rechts laat steevast de leugen de waan van de dag bepalen. Als serieuze politieke stroming kun je nog daar wel eens als een rots tegen in de branding staan. Er echt een dam tegen opwerpen die het ook houdt – ho maar. Incidenteel misschien, maar nooit structureel.

De huidige manier van campagne voeren van GL/PvdA heeft hier geen antwoord op. Sterker nog, tot nog toe draaien de bepalende personen volop in deze carrousel mee.

Men profileert zich met door marketing gedreven propaganda, gericht op de hypes van verkiezingscampagnes. Kies een of meer sociale groepen waar je je op richt, vis er thema’s uit (“issues” heet het dan), verzin er een stel pakkende leuzen bij en hoop er dan maar het beste van. Laat dit uitknobbelen door professionals uit de wereld van marketing. Daar heeft de PvdA rond de jaren ‘70 best successen mee geboekt. Maar die zijn reeds lang vervlogen. De rechtse onderstroom die in de jaren ‘70 opkwam deed de rest, samen met de neoliberale golf vanaf de latere jaren ‘80. Het mondde uit in de catastrofale nederlaag van de PvdA van maart 2017 met dat verlies van bijna 30 Kamerzetels. Daar hielp geen marketing gestuurde campagne meer aan. De top van de sociaaldemocratie had de aanhang grotendeels verpatst en in campagnes had men niets te bieden dan gebakken lucht. Niets dat enige serieuze politieke inhoud had van soelaas voor brede lagen van de bevolking. Als je als linkse partij en vooral als vrijwilliger in campagnes zo met lege handen staat, leg je het altijd af tegen de gemakkelijke demagogie van rechts. Dit immers is wat we de laatste decennia steeds maar weer zien. Alle marketing gestuurde geliktheid doet er niets aan af dat we steeds weer achter de feiten aan lopen. Want zodra een campagne een beetje swingend verloopt – altijd is er wel weer een stel leugens waardoor je toch weer achterop komt.

Gelukkig treden GroenLinks en PvdA de laatste jaren weer wel op vanuit een politieke agenda met veel onomwonden keuzes voor de hardwerkende mensen die het moeilijk hebben. En het kan nog veel verdergaand, en meer omvattend. Maar dit is ook dan niet genoeg. Die traditionele hijgerige  verkiezingsdynamiek doet ons immers de das om. Dat zal op deze manier niet veranderen. Geen vooruitzicht dus om vrolijk van te worden.

Is er dan geen uitweg? Jazeker. We moeten ons vooral ook richten op mensen werven in de periodes tussen verkiezingen. Dan hebben we veel meer tijd en hoeven we niets overhaast te doen. Benader mensen niet met leuzen vol gebakken lucht, maar met doodgewone, geloofwaardige programmapunten. Denk aan wonen, zorg, onderwijs, hoger minimumloon, beter openbaar vervoer, een beter, circulair verdienmodel voor de boeren, enzovoorts. Ga met mensen eten, praat met ze, hoor hun zorgen aan, beloof niet teveel en kom vooral bij ze weer terug om desnoods nieuwe bagger over je heen te krijgen. Maar hou vol. Verbind je met bestaande actiegroepen op die terreinen, vakbonden en zo. Toon je solidariteit op elkaars manifestaties. Doe dit niet incidenteel maar georganiseerd en planmatig. Je speelt dan elkaar de bal toe in plaats van dat je het als partij of als actiewezen allemaal zelf moet doen. Als je zo de relatie met mensen weet te leggen en een band met ze creëert, dan heb je een basis die veel betrouwbaarder is dan wat de jachtige wispelturigheid van die campagnehectiek oplevert. En in periodes van verkiezingen zullen mensen veel beter weten wie er wel voor ze op komt en wie niet. Om het met woorden van Johan Cruijff te zeggen: het gaat er niet om dat je harder loopt, maar dat je eerder vertrekt. Maar dan vooral samen.

Dan kunnen we in verkiezingsperiodes nog steeds in die betrekkelijk korte campagnes blijven mikken op het ‘laaghangende fruit’, die mensen die toch al dicht bij ons staan. Maar vooral die kiezers die we in de tussentijdse periodes weer terug te weten te winnen, die zullen ons aan groei kunnen helpen. Met alle groepen mensen die het op tal van gebieden moeilijk hebben, moet dat tot iets kunnen leiden. We mogen dan best weer gaan denken over zeteltallen van rond of boven de 50, in Tweede Kamertermen. Dat mag je ook best doorvertalen naar provincies en gemeenten.

Dat is moeilijk en succes is niet verzekerd. Maar als je links bent veroordeel je jezelf sowieso tot de langere weg, een pad dat met doornen bezaaid is. Mij lijkt echter één ding zeker: als we dit niet op deze manier aangaan, kunnen we slechts kiezen tussen de spruitjespolitiek van Melkert, of voor de voortzetting van de huidige aanpak. Die zal ons niet verder brengen dan tot waar we nu staan. De enigen die daar beter van worden zijn de politieke marketeers. Wie daarop zit te wachten mag de vinger opsteken.